«Ιθαγενείς επιστήμονες»: διδάσκοντας την επιστήμη στη μητρική γλώσσα

«Ιθαγενείς επιστήμονες»: διδάσκοντας την επιστήμη στη μητρική γλώσσα

Της Βάσως Μιχοπούλου

Όταν η δασκάλα Susana Rodrigues που διδάσκει το μάθημα της γλώσσας στους Πορτογάλους μαθητές που φοιτούν στο Internationale Gesamtschule Heidelberg (εκπαιδευτικό ίδρυμα στην Χαϊδελβέργη με διάφορους τύπους σχολείων που παρέχει στους μαθητές ευέλικτη μετάβαση στον κατάλληλο τύπο ανάλογα µε τις ικανότητές τους) τους ανακοίνωσε τον περασμένο Μάιο ότι επιστήμονες επρόκειτο να τους επισκεφθούν, οι πιο μικροί την ρώτησαν αυθόρμητα: «Τι είναι οι επιστήμονες;».

Αλλά η Rodrigues δεν τους απάντησε. Άφησε τα παιδιά να το ανακαλύψουν από μόνα τους μέσα από το εργαστήριο που διοργάνωσαν οι επονομαζόμενοι «Native Scientists» (ιθαγενείς ή ντόπιοι επιστήμονες). Μετά από αυτό το εργαστήριο κανείς μαθητής δεν ξαναρώτησε τι είναι ο επιστήμονας. Οι Πορτογάλοι μαθητές έλυσαν όλες τους τις απορίες γιατί πολύ απλά το συγκεκριμένο μάθημα επιστήμης παραδόθηκε στην πορτογαλική γλώσσα!

Οι Πορτογάλοι Native scientists Rafael Galupa και Mariana Alves (Picture credits: Native scientist)

Μια ομάδα βραβευμένων εθελοντών πολλών εθνικοτήτων

Η ομάδα «Native Scientist» επινοήθηκε από επιστήμονες-μέλη της πορτογαλικής κοινότητας στο Ηνωμένο Βασίλειο, μετά την παρατήρηση ότι τα παιδιά μειονοτήτων, κυρίως μεταναστών, αντιμετώπιζαν συχνά προβλήματα στο σχολείο. Η ομάδα με την μορφή μιας Μη Κερδοσκοπικής Οργάνωσης πανευρωπαϊκού χαρακτήρα συστάθηκε στο Λονδίνο το 2013 από δύο γυναίκες επιστήμονες, τη βιολόγο Joana Moscoso και την φυσικό Tatiana Correia, οι οποίες, έχοντας επίγνωση του ρόλου που διαδραματίζουν οι επιστήμονες στην κοινωνική ανάπτυξη και συνεργασία, ανέπτυξαν μια καινοτόμο διδακτική προσέγγιση της επιστήμης.

Οι εμπνευστές της «Native Scientist» θεώρησαν πως αν μιλούσαν στα παιδιά μειονοτήτων για επιστήμη στη μητρική τους γλώσσα θα τα βοηθούσαν να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους στο σχολείο και ταυτόχρονα θα τα παρακινούσαν, προβάλλοντας τους υγιή πρότυπα, να επιλέξουν σταδιοδρομία στην επιστήμη ή στην τεχνολογία. Το κόνσεπτ ήταν απλό: στα μέχρι τώρα μαθήματα γλώσσας για τις μειονότητες θα πρόσθεταν εργαστήρια στην γλώσσα της επιστήμης.

Επί της ουσίας η «Native Scientist» είναι μια spin-off της PARSUK-Portuguese Association of Researchers and Students in the United Kingdom. (Πορτογαλική Ένωση Ερευνητών και Φοιτητών στο Ηνωμένο Βασίλειο). Σήμερα η βασική ομάδα απαρτίζεται από 16 άτομα (ανάμεσά τους και μια Ελληνίδα νευροεπιστήμονας που ζει και εργάζεται στο Λονδίνο) και 35 συντονιστές προγραμμάτων σε 11 χώρες (Ην. Βασίλειο, Νορβηγία, Σκωτία, Ουγγαρία, Γερμανία, Γαλλία, Ιρλανδία, Σουηδία, Πορτογαλία, Ολλανδία και Β. Ιρλανδία).

Από τη στιγμή σύστασης της ομάδας μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί 200 εργαστήρια σε 10 γλώσσες (όπως είναι η γαλλική, η ιταλική, η γερμανική, η ισπανική, η ελληνική, η τουρκική, η αραβική και η εσθονική), σε 7 από τις χώρες και σε 20 ευρωπαϊκές πόλεις, στα οποία έχουν συμμετάσχει συνολικά 5000 μαθητές μειονοτήτων όλων των ηλικιών. Τα εργαστήρια της «Native Scientist» λαμβάνουν χώρα σε σχολεία, πανεπιστήμια και πρεσβείες, πραγματοποιούνται σε περισσότερους από 1.200 μαθητές ετησίως και υποστηρίζονται διεθνώς από ένα δίκτυο περισσότερων από 1.000 επιστημόνων. Οι συμμετέχοντες εθελοντές επιστήμονες λαμβάνουν πρωτίστως κατάρτιση μέσω webinars από μέλη της «Native Scientist», που τους εκπαιδεύουν στον τρόπο απλοποίησης της επιστήμης τους ή παρουσίασης ευαίσθητων θεμάτων, όπως για παράδειγμα της χημειοθεραπείας, με τρόπο φιλικό προς τα παιδιά.

Το πρώτο εργαστήριο στην πολωνική γλώσσα στη Λισαβόνα

Η επιστήμη των υλικών, ο φθορισμός και η σημασία του νερού ήταν τα θέματα του πρώτου εργαστηρίου της «Native Scientist» στα πολωνικά στη Λισαβόνα, τον περασμένο Μάιο. Έντεκα παιδιά ηλικίας από 5 έως 10 ετών που συμμετείχαν σε αυτό ενθουσιάστηκαν με όσα έμαθαν και έζησαν! Η πρωτοβουλία ήταν της Olga Kaczerewska από το CICECO – Ινστιτούτο Υλικών Aveiro του Πανεπιστημίου του Aveiro της Πορτογαλίας, η οποία είναι συντονίστρια της «Native Scientist» των εργαστηρίων στην πολωνική γλώσσα στην Πορτογαλία.

Μια ομάδα τεσσάρων ερευνητών από την Πολωνία, που ζουν και εργάζονται στην Πορτογαλία, συναντήθηκαν στη Λισαβόνα για να μοιραστούν με τους μαθητές την έρευνά τους. Οι επιστήμονες βοήθησαν τα παιδιά να κατανοήσουν τα σύνθετα φαινόμενα του φθορισμού των υλικών χρησιμοποιώντας αντικείμενα από την καθημερινή ζωή, τους δίδαξαν για τα διαφορετικά υλικά και τις εφαρμογές τους και τους εξήγησαν πώς τα ψάρια επιβιώνουν κατά τη διάρκεια του χειμώνα και πώς η ρύπανση επηρεάζει τη ζωή στους ωκεανούς.

Η συντονίστρια Olga Kaczerewska δήλωσε πως «το εργαστήριο ξεπέρασε κάθε προσδοκία της. Τα χαμόγελα στα πρόσωπα των μαθητών, η προθυμία συμμετοχής σε κάθε δραστηριότητα και η ικανοποίηση κατά τη λήξη ήταν η καλύτερη απόδειξη της τεράστιας επιτυχίας του εργαστηρίου. Οι γονείς ήταν εξίσου ικανοποιημένοι και ήδη ζήτησαν να οργανωθεί και η δεύτερο εργαστήριο». Οι καθηγητές που διδάσκουν την πολωνική γλώσσα παρακολούθησαν το εργαστήριο και σχολίασαν πως ήταν φανταστικό όχι μόνο για την επιστημονικότητά του αλλά, πρωτίστως για την ανθρωπιστική συνιστώσα του. Όλοι οι μαθητές απόλαυσαν τη συνάντηση με τους ερευνητές και δύο από αυτούς ήδη δήλωσαν πως θέλουν να γίνουν επιστήμονες μελλοντικά.

Αντίστοιχα, το εργαστήριο στις 22 του περασμένου Μαΐου στη Χαϊδελβέργη ήταν το πρώτο που πραγματοποιήθηκε στην πορτογαλική γλώσσα στη συγκεκριμένη πόλη και διοργανώθηκε από την Πορτογαλίδα Mariana Alves, διδακτορική φοιτήτρια στο EMBL και συντονίστρια της «Native Scientist» για τα πορτογαλικά στην Γερμανία. Η ίδια εξηγεί την διαδικασία: «Τα εργαστήρια έχουν την μορφή ενός speed dating. Στην πράξη οι συντονιστές προσκαλούν 4-5 επιστήμονες από διάφορα ερευνητικά πεδία, διαχωρίζουν τους μαθητές σε μικρά γκρουπ και κάθε γκρουπ συνομιλεί με έναν από τους επιστήμονες, οι οποίοι εναλλάσσονται ανά 15 λεπτά έτσι ώστε να περάσουν όλοι από όλα τα γκρουπ. Συνολικά το κάθε εργαστήριο διαρκεί δύο ώρες».

Οι προσκεκλημένοι εθελοντές επιστήμονες του συγκεκριμένου εργαστηρίου ήταν ερευνητές από το EMBL, από το Γερμανικό Κέντρο Ερευνών για τον Καρκίνο (DKFZ) και από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA). «Δεν είναι εύκολο να διοργανώσεις ένα εργαστήριο. Χρειάζεται 8-12 ώρες προετοιμασία», λέει ή Alves και για αυτό ετησίως διοργανώνονται μόνο 8-10 εργαστήρια ανά χώρα. Ήδη για τις 5 Οκτωβρίου έχει προγραμματιστεί ένα εργαστήριο στα πορτογαλικά στο Κορκ της Ιρλανδίας, ενώ αντίστοιχα στις 17 και 19 Οκτώβριου και στις 9 Νοεμβρίου ένα εργαστήριο στα ισπανικά στο Λονδίνο.

Μια πρωτοπόρα ιδέα που διαδίδεται ως… ιός

Η ιδέα και μόνο να μιλήσεις για επιστήμη σε παιδιά είναι ικανή για να παρακινήσει έναν μεγάλο αριθμό εθελοντών επιστημόνων. «Όταν ανέλαβα δράση στην Χαϊδελβέργη, ένας Ιταλός και ένας Πολωνός συνάδελφός μου στο EMBL, και μόνο στο άκουσμα της ιδέας, ενδιαφέρθηκαν αμέσως για τη διοργάνωση εργαστηρίων. Διαδίδονται σαν ένας “υγιής” ιός», μου λέει χαρακτηριστικά ο Πορτογάλος Rafael Galupa, ένας μεταδιδακτορικός φοιτητής στην Μοριακή Βιολογία στο Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας στην Χαιδελβέργη (EMBL). Ο Galupa μιλάει τρεις γλώσσες, βρίσκεται στην Χαϊδελβέργη εδώ και έναν χρόνο και άρχισε να συνεισφέρει ως πρότζεκτ μάνατζερ της «Native Scientist» ενώ βρισκόταν ακόμη στο Παρίσι. Είναι σημαντικό πως περίπου το 95% των επιστημόνων που συμμετέχουν στα εργαστήρια που διοργανώνει η «Native Scientist» θέλουν να επαναλάβουν την εμπειρία.

Ο Galupa εξηγεί ότι η συνεργασία με τα παιδιά τον βοηθά να δει και την έρευνά του από διαφορετική οπτική γωνία. «Τα παιδιά επειδή έχουν καθαρή σκέψη μερικές φορές κάνουν ερωτήσεις τις οποίες δεν τις έχεις σκεφτεί καν», συμπληρώνει ο ίδιος. Αντίστοιχα η Mariana Alves δηλώνει πως «φεύγει πολύ πλούσια κάθε φορά που ολοκληρώνεται ένα εργαστήριο». Η ομάδα «Native Scientist» έχει ως μότο της ότι κανένα παιδί δεν πρέπει να ολοκληρώνει το σχολείο χωρίς να έχει συναντήσει ποτέ από κοντά έναν επιστήμονα.

Οι στόχοι των «Native Scientist», εκτός από το να εμπνεύσουν τους μαθητές των εθνικών μειονοτήτων να προχωρήσουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ακολουθώντας τις σταδιοδρομίες STEM (Science, Technology, Engineering & Mathematics), είναι να προωθήσουν την πολιτιστική πολυμορφία στην επιστήμη, να δώσουν τη δυνατότητα στους επιστήμονες να μιλήσουν για την έρευνά τους και τον αντίκτυπο που αυτή έχει και, τέλος, να οικοδομήσουν μια κοινότητα υποστηρικτών για την διαφορετικότητα και την ισότητα στην εκπαίδευση και στην απασχόληση.

Για αυτό και η «Native Scientist» προσκαλεί κάθε εθελοντή φοιτητή ή επιστήμονα από κάθε σημείο της Ευρώπης να ενθαρρύνει τα παιδιά να αναπτύξουν μια θετική στάση απέναντι στην επιστήμη μιλώντας για αυτήν στην μητρική τους γλώσσα.

Για περισσότερες πληροφορίες και για εκδήλωση ενδιαφέροντος συμμετοχής: https://www.nativescientist.com/.