Οι άγγελοι της Mons

Η μάχη της Μόνς ήταν η πρώτη σημαντική επιχείρηση των Βρετανικών Δυνάμεων κατά την διάρκεια του Α’ Παγκόσμιου Πόλεμου. Από τις 22 εώς 23 Αυγούστου του 1914, παρά την αριθμητική υπεροχή των Γερμανικών Δυνάμεων, οι Βρετανοί στρατιώτες κατάφεραν να κρατήσουν την γραμμή του καναλιού Mons-Conde κοντά στη Μόνς (πόλη του Βελγίου) πριν αναγκαστούν να υποχωρήσουν. Παρά τις σημαντικές απώλειες, οι Βρετανοί στρατιώτες κατάφεραν να προκαλέσουν πολύ μεγαλύτερες απώλειες στους Γερμανούς κατά την διάρκεια της μάχης και τη σταδιακή απαγκίστρωσή τους που κράτησε περίπου 2 εβδομάδες, πριν οι Συμμαχικές Δυνάμεις αντεπιτεθούν στην μάχη του Μάρνη.
Δε θα πρέπει να θεωρείται έκπληξη το ότι η επιτυχία τους να συγκρατήσουν αριθμητικά υπέρτερες δυνάμεις, έγινε όπλο προπαγάνδας για τη Βρετανική Κυβέρνηση. Παρά το γεγονός ότι τεχνικά επρόκειτο για ήττα, η ιστορία των Βρετανικών στρατευμάτων στη Μόνς έγινε θρύλος. Σε περισσότερα από ένα επίπεδα.

Από το 1915 και μετά, ιστορίες γύρω από την υποχώρηση στη Μόνς έγιναν ευρέως γνωστές σε Χριστιανικά και σε Θεοσοφικά περιοδικά καθώς επίσης και με την μετάδοση από στόμα σε στόμα. Αρκετοί μάρτυρες που βρίσκονταν εκεί κατέθεσαν ότι οι Βρετανοί έλαβαν μια υπερφυσική προστασία κατά την διάρκεια της υποχωρησής τους. Οι καταθέσεις των μαρτύρων ποικίλαν, και ξεκινούσαν με μια παράξενη ομίχλη που έκρυψε τους στρατιώτες από τους Γερμανούς, μέχρι καβαλάρηδες- φαντάσματα που οδηγούνταν από τον Άγιο Γεώργιο, ή μια ομάδα Αγγέλων. Παρότι παρόμοιες ιστορίες είχαν ειπωθεί για Μεσαιωνικές μάχες, αυτή ήταν η πρώτη περίπτωση του είδους της στις μοντέρνες πολεμικές επιχειρήσεις. Εκείνη την εποχή υπήρχαν αρκετές αναφορές για αρκετές μαζικές παραισθήσεις (συμπεριλαμβανομένου του ‘’Θαύματος του ήλιου’’ στη Φατίμα το 1917), όμως το περιστατικό στη Μόνς δεν φαίνεται να ανήκει σε αυτές. Όλες οι αναφορές θέασης ήταν έμμεσες, συμπεριλαμβανομένων φίλων στρατιωτών ή νοσοκόμων οι οποίες φρόντιζαν τους στρατιώτες αργότερα.
Παρά την αδύναμη φύση των αποδεικτικών στοιχείων για την θέαση των Αγγέλων της Μόνς, το Βρετανικό περιοδικό Spiritualist το 1915 δημοσίευσε σε ένα τεύχος του λεπτομέρειες του ‘’Θαύματος’’ και μία αντιπαράθεση για αυτό το θέμα άρχισε. Η ιστορία του θαυματουργού γεγονότος στη μάχη της Μόνς επαναλαμβανόταν σε θρησκευτικές τελετές σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο και στις εφημερίδες σε όλο τον κόσμο. Ο Πόλεμος ήταν ήδη μη δημοφιλής καθώς οι Βρετανοί συνειδητοποιούσαν πόσο μακρύς και δύσκολος θα ήταν. Η πεποίθηση πως ο θεός ήταν με τις Συμμαχικές Δυνάμεις και ήταν έτοιμος να διαλύσει τους ‘’κακούς’’ Γερμανούς βοηθούσε στην τόνωση του ηθικού. Ενώ ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος συνεχιζόταν με βαριές απώλειες και χωρίς περαιτέρω αποδείξεις για άλλες θεϊκές παρεμβάσεις, η ιστορία των Αγγέλων της Μόνς έγινε μία από τις πιο συχνά επαναλαμβανόμενες ιστορίες του πολέμου (και ένας από τους πρώτους πραγματικούς αστικούς μύθους).

Οι απόψεις διίστανται για την πραγματική πηγή των φημών αλλά η πιο πιθανή εξήγηση περιλαμβάνει μια μικρή ιστορία από τον Arthur Machen η οποία τυπώθηκε στην Evening News στις 29 Σεπτεμβρίου του 1914. Η ιστορία του Machen με τίτλο ‘’The Bowmen’’, γράφτηκε σε πρώτο ενικό πρόσωπο και μιλούσε για την εμφάνιση του Αγίου Γεωργίου στο πεδίο της μάχης με ένα στρατό από τοξότες με σκοπό να σώσει τους Άγγλους στρατιώτες που υποχωρούσαν. Ενώ ο Machen εργαζόταν ως δημοσιογράφος εκείνη την εποχή , ήταν επίσης και συγγραφέας βιβλίων φαντασίας και τρόμου και συχνά έγραφε για υπερφυσικά θέματα. Καθώς ο Machen ήταν ένας από τους πιο συχνούς ανταποκριτές της εφημερίδας και η ιστορία δεν ήταν καθαρά αναγνωρισμένη ως φανταστική, υπήρχε μια σύγχυση για το κατά πόσο η ιστορία αναφερόταν σε πραγματικό γεγονός. Λίγο μετά τη δημοσίευση της ιστορίας, ο Machen έλαβε αμέτρητα αιτήματα από ενορίες από όλη την Βρετανία για αναδημοσίευση του άρθρου του και του ζητήθηκε επίσης να αποκαλύψει την πηγή των πληροφοριών του. Ο Machen γρήγορα αποκάλυψε ότι η ιστορία ήταν φανταστική, αλλά αρκετές επαναλήψεις άλλαξαν και αλλοίωσαν την αρχική διήγηση, παραφράζοντας πολλά στοιχεία της, όπως η μετατροπή των φαντασμάτων των τοξοτών σε Αγγέλους.

Παρά το γεγονός ότι ο Machen συνέχιζε να επιμένει στο ότι η ιστορία ήταν καθαρά φανταστική, πνευματιστές ισχυρίζονταν ότι είχε βασίσει την ιστορία του σε φήμες οι οποίες είχαν εξαπλωθεί από Βρετανούς στρατιώτες. Η ιστορία έγινε τόσο δημοφιλής ώστε θεωρούταν αντί-πατριωτικό να την αμφισβητεί κάποιος, κάτι που έφερε σε δύσκολη θέση τους σκεπτικιστές. Μία πιθανή πηγή αυτών των ισχυρισμών ήταν γράμματα τα οποία γράφτηκαν από τον Ταξίαρχου John Charteris το 1914-1915. Στα γράμματα τα οποία δημοσιεύτηκαν στα απομνημονεύματα του το 1931, αναφερόταν ότι η ιστορία των Αγγέλων της Μόνς ήταν πολύ διαδεδομένη στο δεύτερο σώμα στρατού. Ενώ τα γράμματα φαίνεται να προηγούνται χρονικά της ιστορίας του Machen, υπήρξε αντιπαράθεση γύρω από τις ημερομηνίες καθώς οι επιστολές δε βρέθηκαν ποτέ στα αρχεία του Charteris. Δεν καταγράφηκε ποτέ κάποια άλλη κατάθεση από κάποιον άμεσα εμπλεκόμενο. Ενώ ο Arthur Machen προσπαθούσε να τραβήξει την προσοχή με την φανταστική φύση της ιστορίας του, το βιβλίο του The Bowmen and other Legends of the War που δημοσιεύτηκε το 1915 είχε τεράστια επιτυχία και πουλήθηκαν 3000 αντίτυπα στο Λονδίνο την πρώτη μέρα που κυκλοφόρησε. Το γεγονός ότι η εισαγωγή του βιβλίου εξηγούσε προσεκτικά πως η αρχική ιστορία έγινε θρύλος δεν είχε κανένα αποτέλεσμα στην εξάπλωση της φανταστικής εκδοχής.

Τότε γιατί οι φήμες γύρω από τους Αγγέλους της Μόνς επιμένουν; Μία εξήγηση μπορεί να είναι το ότι ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν η πρώτη σύγχρονη πολεμική σύγκρουση, ενώ η προπαγάνδα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξύψωση του ηθικού των Συμμαχικών στρατευμάτων και πολιτών. Μαζί με τις φήμες για τους Αγγέλους, υπήρχαν και ιστορίες για Γερμανικές θηριωδίες όπως η σταύρωση στρατιωτών των Συμμάχων, η δολοφονία και ο ακρωτηριασμός γυναικών και παιδιών Βελγικής καταγωγής, και η εκτέλεση νοσοκόμων. Καθώς ο πόλεμος γινόταν μη δημοφιλής με την αύξηση του φόρου αίματος οι στρατιωτικές αρχές συχνά βασίζονταν σε καμπάνιες παραπληροφόρησης για να κερδίσουν υποστήριξη (ο Ταξίαρχος-Στρατηγός Charteris ήταν μέρος της Βρετανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών). Πέρα από το ότι ο στρατός προωθούσε ενεργά την ιστορία των Αγγέλων, η ιδέα ότι ο Θεός παρείχε την βοήθειά του στους Συμμάχους βρήκε ανταπόκριση στους πιστούς της Αγγλίας (παρότι δεν υπήρχε καμία θεϊκή υποστήριξη σε μάχες αργότερα). Πολύ μετά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου, πιστοί και σκεπτικιστές ακόμα αναζητούσαν καταθέσεις από άτομα τα οποία ήταν παρόντα στο γεγονός, χωρίς επιτυχία.

Παρότι σήμερα έχει σε μεγάλο βαθμό ξεχαστεί, η ιστορία για τους Άγγελους της Μόνς και η διατήρησή της στον χρόνο είναι ένα ισχυρό παράδειγμα του πώς οι αστικοί μύθοι μπορούν να εξαπλωθούν. Καθώς νέοι μύθοι κάνουν την εμφάνισή τους, οι σκεπτικιστές ανακαλύπτουν συνεχώς πόσο δύσκολο είναι να αποτρέψουν τους ανθρώπους να πιστέψουν σε αυτούς, ειδικά όταν τους λένε αυτό που θέλουν να ακούσουν.