Ανεμοβλογιά, Έμπολα, ελονοσία… Υπάρχουν χιλιάδες διαφορετικές ασθένειες και καθεμιά από αυτές έχει το δικό της αναγνωριστικό. Αρκετές από αυτές είναι τόσο συνηθισμένες που αδιαφορούμε από πού προήλθαν τόσο αυτές όσο και το όνομά τους.
1. Από την επίδραση που έχουν στον ανθρώπινο οργανισμό
Αυτό ισχύει κυρίως για ασθένειες που εμφανίστηκαν πριν πολλές δεκαετίες, σε εποχές που οι άνθρωποι έβγαζαν συμπεράσματα μόνο με βάση ό,τι έβλεπαν μπροστά στα μάτια τους, χωρίς να μπορούν να προχωρήσουν σε περίπλοκες βιολογικές αναλύσεις και να κατανοήσουν τους μηχανισμούς δράσης ενός ιού ή άλλου μικροοργανισμού.
Ας πάρουμε για παράδειγμα την ανεμοβλογιά. Σύνθετος όρος που προκύπτει από τις λέξεις άνεμος και ευλογιά. Όπως και στην περίπτωση της ευλογιάς, μια ιογενή ασθένεια εξαιρετικά επικίνδυνη, πρόκειται για ευφημισμό, καθώς κάθε άλλο παρά ευλογία είναι τέτοιου είδους λοιμώξεις! Το συγκεκριμένο σχήμα λόγου χρησιμοποιήθηκε ώστε να αποφευχθεί η αναφορά σε λέξη που θεωρείται κακή ή δυσοίωνη.
Στην Αγγλική, ο αντίστοιχος όρος είναι chickenpox. Δεν είναι γνωστό ποιος έδωσε τη συγκεκριμένη ονομασία στον ιό και γιατί, όμως οι γλωσσολόγοι έχουν βρει στοιχεία που μπορούν να εξηγήσουν την προέλευσή της. Στην αρχαία Αγγλοσαξονική, το ρήμα giccan χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει το αίσθημα της φαγούρας. Μπορεί να φανταστεί κανείς ότι στο πέρασμα των αιώνων προέκυψε σύγχυση μεταξύ του giccan και της λέξης chicken που σημαίνει κοτόπουλο! Μια άλλη θεωρία είναι ότι τα δερματικά εξανθήματα της ανεμοβλογιάς μοιάζουν με το τσίμπημα της κότας.
Πολύς λόγος γίνεται τον τελευταίο καιρό και για τον ιό Chikungunya, ιδιαίτερα μετά την ανακοίνωση ότι μολύνθηκε από αυτόν η Αμερικανίδα ηθοποιός και τραγουδίστρια Lindsay Lohan. Στη διάλεκτο Kimakonde που ομιλείται στη νοτιοανατολική Τανζανία και τη βόρεια Μοζαμβίκη, Chikungunya σημαίνει «αυτός που παραμορφώνεται», καθώς ο ιός προκαλεί ισχυρούς πόνους στις αρθρώσεις και αναγκάζει τον ασθενή να σκύβει και να καμπουριάζει.
2. Από μια συγκεκριμένη γεωγραφική τοποθεσία
Άλλες ασθένειες πήραν το όνομά τους από την περιοχή στην οποία πιστεύεται ότι πρωτοεμφανίστηκαν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο ιός Έμπολα. Το 1976, ο Δρ Peter Piot και οι συνάδελφοί του αναγνώρισαν επισήμως την ύπαρξη του επικίνδυνου ιού. Ο ιός προήλθε συγκεκριμένα από την πόλη Yambuku στο Ζαΐρ (Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό), όμως οι επιστήμονες δεν ήθελαν να δώσουν το όνομα του μικρού χωριού στον ιό, καθώς φοβήθηκαν ότι οι κάτοικοί του θα βίωναν τον κοινωνικό αποκλεισμό και θα στιγματίζονταν για πάντα. Έτσι, ο ιός πήρε το όνομά του από τον ποταμό Έμπολα που βρίσκεται κοντά στο χωριό. Σύμφωνα με τον Piot, το όνομα είναι ειρωνικά ταιριαστό, καθώς στην τοπική γλώσσα το όνομα του ποταμού σημαίνει Μαύρο Ποτάμι.
Αντίστοιχα παραδείγματα αποτελούν ο ιός του Δυτικού Νείλου, ο ιός κοξάκι (υπάρχει πόλη Coxsakie στη Νέα Υόρκη) και ο ιός Μάρμπουργκ που πήρε το όνομά του από την ομώνυμη πόλη της Γερμανίας
3. Από τον τρόπο μετάδοσής τους
Είναι μια έξυπνη μέθοδος ονοματοδοσίας, καθώς μπορεί να προειδοποιήσει το ευρύ κοινό και να ενθαρρύνει τη ΛΉΨΗ μέτρων προστασίας. Κάπως έτσι προέκυψε η ονομασία της ελονοσίας στην Αγγλική (malaria), ωστόσο αποδείχθηκε στην πορεία ότι βασίστηκε σε υποθέσεις που ήταν εντελώς λάθος. Ο όρος malaria προέρχεται από την ιταλική φράση mala aria που σημαίνει «κακός αέρας». Οι Αρχαίοι Έλληνες αλλά και οι Ρωμαίοι πίστευαν ότι η ασθένεια μεταδίδεται από την εισπνοή δύσοσμου αέρα, σήμερα όμως γνωρίζουμε ότι αυτό είναι λάθος.
Ο ελληνικός όρος, από την άλλη, προερχόμενος από τις λέξεις έλος (βάλτος) και νόσος φαίνεται να αποτυπώνει κατάλληλα την προέλευση του νοσήματος, καθώς το παράσιτο της ελονοσίας μεταδίδεται στον άνθρωπο από τα κουνούπια που «συχνάζουν» κοντά σε λιμνάζοντα νερά.
Με τον ίδιο τρόπο έχει παγιωθεί και η ονομασία κρυολόγημα για να περιγραφεί η ήπια συνήθως λοίμωξη από συγκεκριμένους ιούς. Παλαιότερα, πριν ανακαλυφθεί ότι οι συγκεκριμένες λοιμώξεις του αναπνευστικού οφείλονται σε ιό, επικρατούσε η άποψη ότι το κρυολόγημα οφείλεται απλώς στο κρύο.
Πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα φαίνεται βέβαια να δικαιολογούν –εν μέρει– την πεποίθηση αυτή, καθώς διαπιστώθηκε ότι το κρύο πράγματι αυξάνει τον κίνδυνο εκδήλωσης των συμπτωμάτων του κρυολογήματος, καθώς εμποδίζει το ανοσοποιητικό να αντιμετωπίσει τον ιό.
4. Από τον άνθρωπο που τις «ανακάλυψε»
Μεγάλος αριθμός ασθενειών έχει επίσης πάρει το όνομά του από τον επιστήμονα που τις αναγνώρισε επίσημα για πρώτη φορά. Πρόκειται για τον ελάχιστο φόρο τιμής που αποδίδεται στους ακούραστους ερευνητές που αφιέρωσαν τη ζωή τους σε μια συγκεκριμένη ασθένεια ώστε να ανακαλύψουν ποια είναι η αιτία της ή πώς ακριβώς εκδηλώνεται.
Από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η νόσος του Crohn, η οποία πήρε το όνομά της από τον Δρ Burrill B. Crohn. Ο Crohn μελέτησε τις παθήσεις του στομάχου παρατηρώντας τον πατέρα του, ο οποίος αντιμετώπιζε σοβαρής μορφής δυσπεψία κατά το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Το 1932, ο γιατρός ανακάλυψε ότι η αιτία της συγκεκριμένης νόσου είναι η φλεγμονή που εκδηλώνεται τοπικά σε μια συγκεκριμένη περιοχή του λεπτού εντέρου (ειλεός). Έδωσε αρχικά την ονομασία ειλεΐτιδα στην πάθηση, όμως αργότερα παγιώθηκε η ονομασία νόσος του Crohn προς τιμήν του γιατρού.
Αντίστοιχα, το λέμφωμα Hodgkin (νόσος του Hodgkin) πήρε το όνομά του από το Δρ Thomas Hodgkin. Το λέμφωμα Hodgkin είναι ένα είδος καρκίνου του αίματος που ξεκινά στα λευκά αιμοσφαίρια (λεμφοκύτταρα). Το 1832, ο γιατρός δημοσίευσε μελέτη όπου περιέγραφε πώς πλήττει η ασθένεια τους λεμφαδένες. Την εποχή εκείνη, επικρατούσε η άποψη ότι η νόσος είναι αποτέλεσμα λοίμωξης. Αρκετά χρόνια αργότερα, ο Δρ Samuel Wilks επιβεβαίωσε τη θεωρία του Hodgkin και έδωσε επίσημα το όνομα του γιατρού στην ασθένεια το 1965, ένα μόλις χρόνο πριν πεθάνει ο Hodgkin.
Πηγη nooz
Use Facebook to Comment on this Post
