3 x 2 tips αρχαίας Επικούρειας σοφίας με διαχρονική ισχύ

Επιμέλεια: Δημήτρης Λιαρμακόπουλος
Μερικές οριστικές διαπιστώσεις ζωής που προέρχονται μεν από την αρχαία σοφία αλλά έχουν διαχρονική ισχύ, ικανές να λειτουργήσουν…
ως «απόσταγμα» αλλέως «tips» – όπως τα λέμε τώρα οι νεοέλληνες – για νεότερους αλλά και γηραιότερους που δεν τα έχουν (ενδεχομένως) ακόμη ενστερνιστεί και πορεύονται με αμφιβολίες.

Ιδού:

1. «Ζούμε μόνο μια φορά και δεύτερη δεν υπάρχει»
Εδώ και 60 χρόνια δεν έχω γνωρίσει κανέναν που να είχε ξαναζήσει και δεν συνάντησα κανένα που να πέθανε και να επανήλθε στη ζωή. Κι απ’ ό,τι γνωρίζω αυτό δεν έχει συμβεί ούτε τα προηγούμενα χιλιάδες χρόνια.

1α. (Συμπληρωματικό) Μην τρομάξετε: Η ψυχή δεν πηγαίνει πουθενά γιατί έτσι κι αλλιώς «δεν υπάρχει», και ό,τι υπάρχει που συνηθίσαμε να το λέμε ψυχή, «…διαλύεται κι αυτό μαζί με το σώμα».
1β. (Συνοδευτικό) Μυστήρια δεν υπάρχουν, «όλα εξηγούνται με βάση τη φύση των πραγμάτων». Για τη φύση των πραγμάτων «εμπιστευόμαστε τις αισθήσεις μας και το λογικό μας», επομένως και τα πορίσματα (όχι κατ’ ανάγκη και τις θεωρίες) της επιστήμης, δηλαδή ό,τι βασίζεται στην απτή πραγματικότητα. Ελέγξτε τα υπόλοιπα όσο είναι καιρός!

2. Σκοπός της ζωής μας είναι η «ευδαιμονία, γιατί όταν την έχουμε, έχουμε τα πάντα κι όταν μας λείπει κάνουμε τα πάντα για να την έχουμε».

Με τη λέξη «τα πάντα» εννοούμε – χωρίς να το προσδιορίζουμε – το μέσο ή τα μέσα, και χρειάζεται προσοχή να μη τα συγχέουμε με το σκοπό.Η λέξη ευδαιμονία αποδίδει κάτι περισσότερο διαρκές και βαθύ, από τον όρο ευτυχία που χρησιμοποιούμε κατά κόρο σήμερα, …αλλά ό,τι προτιμάτε, ιδίως αν οι λέξεις σας ενοχλούν, αρκεί να γνωρίζετε κάθε φορά το σωστό «εννόημα των λέξεων, που είναι το αρχικό τους».

2α. (Συμπληρωματικό) Τα μέσα ποικίλουν και υπάρχει πάντα ο φόβος να επιλέξουμε λάθος μέσα, που μπορεί να μας παρασύρουν και να καταλήξουμε δυστυχείς. «Αν δεν έχουμε φιλοσοφήσει από μικροί, – όπως θα έπρεπε – ποτέ δεν είναι αργά». Αν φιλοσοφήσαμε λάθος, το ίδιο.

2β. (Συνοδευτικό) Το οικονομικό μοντέλο σήμερα μας οδηγεί στο να κυνηγούμε το χρήμα είτε από ανάγκη είτε από πλεονεξία και καθ’ υπερβολή. Αυτό συμφέρει μόνο στους πολύ πλούσιους.
3. Σχετικά με όλα όσα γίνονται και θα εξακολουθούν να γίνονται πρέπει να γνωρίζουμε ότι «άλλα γίνονται κατ’ ανάγκη άλλα από τύχη και άλλα εξαρτώνται από εμάς».

Για να κατανοήσετε τη φύση του αναγκαίου σκεφτείτε τον αέρα, την τροφή, το νερό, την ένδυση και άλλα παρόμοιας σημασίας σχετικά με την υγεία μας. Υπάρχουν και τα δυσάρεστα αναγκαία που προέρχονται από εξωτερικούς παράγοντες, είτε φυσικούς είτε κοινωνικούς, όπως οι όροι με τους οποίους ερχόμαστε στην κοινωνική ζωή, που όταν παίρνουν να βαραίνουν το λέμε «κοινωνική πίεση». Γι όλα αυτά οφείλουμε να εξοπλιζόμαστε με γνώση για να τα αντιμετωπίζουμε.

«Η τύχη είναι άστατη», αλλά υπάρχει. Είμαστε ικανοί να προετοιμαζόμαστε για την κακή τύχη, ενώ η καλή ας ορίσει, “αρκεί να μην εξαρτόμαστε διαρκώς από αυτήν”.

Το ζουμί βρίσκεται σε όσα εξαρτώνται από εμάς γιατί έχουν να κάνουν με την βούλησή μας, η οποία «είναι ελεύθερη ώστε να επισύρει και τη μομφή και τον έπαινο».

3α. (Συμπληρωματικό) Όλοι οι άνθρωποι διαθέτουμε από φυσικού μας την ικανότητα άσκησης ελεύθερης βούλησης και αυτό δεν πρέπει να συγχέεται με το γεγονός πως η «κοινωνία» σε όλες τις εκδηλώσεις απέναντι στο άτομο το καθοδηγεί και του επιβάλλει συμπεριφορές. Άλλωστε από εξουσιαστικές κοινωνίες δεν θα περιμέναμε κάτι διαφορετικό.

3β. (Συνοδευτικό) Το ζήτημα της «ελεύθερης βούλησης» είναι ζωτικής σημασίας για τον άνθρωπο συνώνυμο με την ίδια την ικανότητά του να είναι (και να γίνεται) άνθρωπος. Αναλογιστείτε τι, ποιοι και πόσοι μηχανισμοί δουλεύουν στους αιώνες ακατάπαυστα στην κατεύθυνση να την καταστέλλουν. Του φόβου το ανάγνωσμα. Προσφάτως όμως ανέλαβαν αρωγοί της εξουσίας και οι (κάποιοι) νευροεπιστήμονες.

Προσοχή: Η ύπαρξη ελεύθερης βούλησης είναι προς το συμφέρον του ίδιου του ατόμου, όχι προς το συμφέρον των άλλων και ιδίως καθόλου προς το συμφέρον των λογής εξουσιών. Γι αυτό μας την αμφισβητούν. Γι αυτό τη φυλάμε ως κόρη οφθαλμού.

Εκείνοι από τους φίλους που γνωρίζουν τα επικούρεια τα διέκριναν μέσα στα εισαγωγικά.Σε όσους δεν τα γνωρίζουν τους συνιστώ να πλακωθούν στο διάβασμα. Ο Επίκουρος είναι αρχαίος (η γριά κότα έχει το ζουμί) και συνάμα διαχρονικός (αιωνίως τζόβενο). Θα λύσουν πολλά τους προβλήματα. Και θα βρίσκουν πλέον τους μύθους με τους οποίους μεγαλώσαμε μόνον διασκεδαστικούς, τίποτε περισσότερο.