ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΜΑΡΜΑΡΩΝ-ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ; Η ΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΨΗ

του Βασίλη Γ. Οπλαντζάκη*

Στα νεώτερα χρόνια ο πιο πάνω κανόνας βρίσκει εφαρμογή στον Τόμας Μπρους έβδομο κόμη του Έλγιν ο οποίος ήταν Βρετανός πρέσβης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία από το 1799 έως το 1803. Ο Έλγιν, το 1806, παρανόμως αφαίρεσε από τον Παρθενώνα, το ν….
αό που ήταν αφιερωμένος από τους αρχαίους Αθηναίους στη θεά Αθηνά, και ο οποίος κτίστηκε προς δόξαν της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, την κοιτίδα της πολιτικής, της φιλοσοφίας, του θεάτρου και της επιστήμης, μεγάλο τμήμα της ζωφόρου και άλλων έργων τέχνης, στα οποία ατυχώς έχει δοθεί ο χαρακτηρισμός «Ελγίνεια μάρμαρα».

Κατά την περίοδο της μακραίωνης Οθωμανικής δουλείας, οι Έλληνες, παρά την απαιδευσία τους, κατενόησαν την αξία των αρχαίων λειψάνων, τα οποία θεωρούσαν πολύτιμα κειμήλια του ένδοξου παρελθόντος τους.

Δυστυχώς η καταστροφή είχε επέλθει. Οι διάφοροι περιηγητές διέβλεψαν την αξία των Ελληνικών αρχαιοτήτων και εκίνησαν την βουλιμία οιουδήποτε είχε τη δυνατότητα να αποκτήσει αρχαία είτε επί σκοπώ αθεμίτου πλουτισμού είτε ως στοιχεία καλλωπισμού στις κατοικίες τους. Με την βία μέσω του Οθωμανού κατακτητή ή δια δολίων ενεργειών ή μέσω του χρήματος, ο Ελληνικός χώρος απογυμνώθηκε από πολλά αρχαία μνημεία.

Από τον Ιούλιο του 1801 ο Έλγιν και το επιτελείο του (Τζιοβάνι Λουσιέρι και ο Αιδεσιμότατος Φίλιπ Χαντ) έστησαν σκαλωσιές στην Ακρόπολη με σκοπό να αφαιρέσουν και να πάρουν μαζί τους ό,τι τους φαινόταν ενδιαφέρον. Συγκεκριμένα, ο Λόρδος Έλγιν αφαίρεσε το μισό περίπου της ζωοφόρου και πολλά άλλα γλυπτά από τον Παρθενώνα, όπως επίσης μια Καρυάτιδα από το Ερέχθειο, τέσσερις πλάκες από την ζωφόρο του Ναού της Αθηνάς Νίκης και μια σειρά από άλλους αρχιτεκτονικούς θησαυρούς από τον Παρθενώνα, τα Προπύλαια, το Ερέχθειο, το Ναό της Αθηνάς Νίκης και το θησαυρό του Ατρέα.

Όλα αυτά πουλήθηκαν το 1806 από τον Λόρδο Έλγιν, έναντι αντιτίμου 35.000 λιρών, στην Αγγλική κυβέρνηση που τα τοποθέτησε στο Βρετανικό Μουσείο. Κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι της ιστορίας και επίσημα, το 1983, η Μελίνα Μερκούρη ως Υπουργός Πολιτισμού της Ελληνικής κυβέρνησης άρχισε την εκστρατεία για την επιστροφή των μαρμάρων. Η προσπάθειά της τότε αποκρούστηκε με το επιχείρημα της έλλειψης κατάλληλης στέγης γι αυτά στην Αθήνα. Το 2009 που άνοιξε τις πύλες του το νέο μουσείο της Ακρόπολης, και ανέδειξε πόσο «λειψά» έχουν μείνει τα γλυπτά του Παρθενώνα, το Βρετανικό Μουσείο, με απύθμενο θράσος που υποδηλώνει ταυτόχρονα και την άγνοια της ιστορικής πραγματικότητας, πρότεινε να δανείσει τα αυθεντικά γλυπτά, στην κατοχή του οποίου περιήλθαν κατόπιν παρανόμων πράξεων, στο Ελληνικό Μουσείο, υπό τον όρο ότι η Ελληνική κυβέρνηση θα αναγνωρίσει το Βρετανικό Μουσείο ως νόμιμο ιδιοκτήτη τους. Φυσικά, η Ελληνική κυβέρνηση αρνήθηκε.

Και φτάσαμε στις μέρες μας, όπου ο Αμερικανός ηθοποιός Τζωρτζ Κλούνεϊ, στην αρχή έμμεσα και έπειτα άμεσα, έθεσε θέμα επιστροφής των μαρμάρων. Μάλιστα δε αυτό ανάγκασε τον Μπόρις Τζόνσον, Δήμαρχο του Λονδίνου, άνθρωπο με φανερή άγνοια της ιστορικής πραγματικότητας, να του επιτεθεί χαρακτηρίζοντας τον ως κάτι σαν ναζιστή. Το παράξενο είναι ότι κανένας από την Ελληνική Κυβέρνηση και κοινωνία δεν αντέδρασε με την ιταμή συμπεριφορά του κυρίου Δημάρχου αλλά και των ιθυνόντων του Βρετανικού Μουσείου.

Πού είναι το Ελληνικό Κράτος δια των αρμοδίων κ.κ. Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, του κ. Πρωθυπουργού (που έχει υπάρξει Υπουργός Πολιτισμού), του Αντιπροέδρου και Υπουργού Εξωτερικών κ. Βενιζέλου (που και αυτός έχει υπάρξει Υπουργός Πολιτισμού); Πού είναι τα κόμματα της Αντιπολίτευσης; Πού είναι οι Έλληνες βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου; Γιατί σιωπά η Ακαδημία Αθηνών; Πού έχουν κρυφτεί οι διάφοροι «κουλτουριάρηδες» που βγάζουν γλώσσα μόνο όταν είναι να χύσουν το δηλητήριό τους για την Ορθοδοξία και την Εκκλησία; Αλλά και γιατί σιωπά και η ίδια η Εκκλησία η οποία ομιλεί περί «Ελληνοχριστιανικού Πολιτισμού»; Πού είναι οι εκπρόσωποι της τέχνης, όπως οι διάφοροι Έλληνες σκηνοθέτες που κατοικούν στην Ελλάδα αλλά και αυτοί που δραστηριοποιούνται στην αλλοδαπή και μάλιστα με μεγάλη επιτυχία; Στην προκειμένη περίπτωση, η Ελληνική πλευρά εκπροσωπεί το Δίκαιο και η Αγγλική το Άδικο. Ανοίγεται, επομένως, πεδίον δόξης λαμπρόν για τους υποστηρικτές αυτού του οράματος.

Όμως, όπως φαίνεται, δυστυχώς για μια ακόμη φορά οι Έλληνες πολιτικοί επιδεικνύουν τον «ραγιαδισμό» τους όταν είναι να διεκδικήσουν τα δίκαια της πατρίδος μας στο εξωτερικό ενώ στην εν γένει συμπεριφορά τους και στην επιβολή των νόμων στο εσωτερικό συμπεριφέρονται πάντοτε ως «κοτζαμπάσηδες».

Τα όσα παρανόμως αφαίρεσε ο Λόρδος Έλγιν αποτελούν κινητά μνημεία και τούτο διότι χρονολογούνται πριν το 1453 μ.Χ. και τα οποία, με τον Ν. 3028/2002 χαρακτηρίζονται και ως ανεπίδεκτα ιδιωτικής κυριότητας και ως πράγματα εκτός συναλλαγής. Προβλέπεται, επίσης, ότι τα κινητά μνημεία είναι ανεπίδεκτα και καλόπιστης κτήσεως κυριότητας, ακόμα και με εκποίηση σε δημόσιο πλειστηριασμό ή αγορά.

Επιπροσθέτως, η παράνομη πράξη του Λόρδου Έλγιν ο οποίος μεταβίβασε το 1816 τα μάρμαρα στο Βρετανικό Μουσείο δεν δημιουργεί δίκαιο όσα χρόνια και αν παρέλθουν.

Το Βρετανικό Μουσείο γνώριζε ότι τα μάρμαρα που είχαν περιέλθει στην κατοχή του Έλγιν ήταν αποτέλεσμα παρανόμων πράξεων. Άλλωστε, όταν επέστρεψε ο Έλγιν στην Αγγλία, χαρακτηριζόταν από τους συμπατριώτες του ως «συλητής» και «βάνδαλος». Μία ανάγνωση δε του έργου του Λόρδου Βύρωνα για τον Έλγιν στο «Προσκύνημα στο Τσάιλντ Χάρολντ», αποδεικνύει το αληθές και βάσιμο των ανωτέρω. Το «φιρμάνι» δε που υποτίθεται έδινε στον Έλγιν το δικαίωμα να ενεργήσει ως ενήργησε δεν κατατέθηκε ποτέ και βασίμως αμφισβητείται η ύπαρξή του.

Ακόμη και η κοινή γνώμη, που στις Αγγλοσαξονικές χώρες την λαμβάνει υπ όψιν η Κυβέρνηση της χώρας, το 2002 είχε ταχθεί σε ποσοστό 40% υπέρ της επιστροφής των μαρμάρων έναντι ποσοστού 16% που ήθελε να παραμείνουν στο Βρετανικό Μουσείο (το υπόλοιπο 44% δεν είχε άποψη).

Το Βρετανικό Μουσείο, αλλά και η Αγγλική Κυβέρνηση παραβιάζουν και τις κείμενες διατάξεις που αφορούν την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ειδικότερα, η προβολή της κοινής Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς αποτελεί κατά το άρθρο 151 παρ. 1 Συνθ. ΕΚ επιδίωξη της κοινότητας στον τομέα του Πολιτισμού. Η έννοια δε της κοινής Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς απαντάται για πρώτη φορά στην Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Σύμβαση, η οποία υπογράφηκε το 1954 στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης. Ως έννοια δε, η κοινή Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Κληρονομιά αναφέρεται στον πυρήνα των υλικών και άυλων αξιών που ενστερνίζονται οι Ευρωπαϊκοί λαοί, αποβλέπει δε στην ενδυνάμωση της πολιτιστικής συνοχής, στην προσέγγιση των λαών της Ευρώπης και στην ενίσχυση της προσπάθειας διαμόρφωσης της Ευρωπαϊκής ταυτότητας.

Η όλη συμπεριφορά του Βρετανικού Μουσείου έρχεται επομένως σε αντίθεση με την εν γένει προσπάθεια για την ενοποίηση της Ευρώπης που ερείδεται και στον Πολιτισμό. Ξεχνούν το Ψήφισμα του Συμβουλίου της 21 Ιανουαρίου 2002, σχετικά με τον ρόλο του Πολιτισμού για την οικοδόμηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο οποίο τονίζεται η γνώση των πολιτισμών στην Ευρώπη που συνιστούν σημαντικότατο στοιχείο για την ανάπτυξη και την εδραίωση της διαδικασίας ολοκλήρωσης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας.

Αποτελεί δε ο Πολιτισμός βασικό στοιχείο της Εθνικής ταυτότητας των κρατών – μελών, την οποίαν υποχρεούται να σέβεται η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η διατήρηση δε και η προστασία της Πολιτιστικής Ευρωπαϊκής κληρονομιάς αναφέρεται πρωτίστως και στην προστασία των μνημείων και των πολιτιστικών αγαθών. Δεν πρέπει δε να μας διαφεύγει ότι, στα πλαίσια των αρχών της καλής διακυβέρνησης, ήδη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει σε δημόσια διαβούλευση τον σχεδιασμό του προγράμματος για τη πολιτιστική συνεργασία στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά το έτος 2006. Έχει δε κυρωθεί και είναι και νόμος του Ελληνικού κράτους (Ν.1127/3-10-1981) η στο Λονδίνο υπογραφείσα την 6η Μαΐου 1969 Ευρωπαϊκή Σύμβαση «για την προστασία της Αρχαιολογικής Κληρονομιάς».

Από όλα τα ανωτέρω προκύπτει ξεκάθαρα με ποιανού μέρος είναι το Δίκαιο και ποιος εκπροσωπεί την Αδικία. Ας επιδείξουν οι αρμόδιες Ελληνικές Αρχές λοιπόν μια ρωμαλέα εθνική δράση και ας διεκδικήσουν τα ανωτέρω κλαπέντα. Θα αποτελέσει δε αυτή τους η ενέργεια μια ηθική τόνωση στην ήδη πληγωμένη Ελληνική ψυχή του καιρού των μνημονίων. Άλλωστε, και ο Έλγιν, όταν προέβαινε στις παράνομες αυτές πράξεις, ένα κομμάτι της Ελληνικής ψυχής αφαίρεσε.

* Δικηγόρος Αθηνών

http://www.europeanbusiness.gr/