H τεχνητή νοημοσύνη κι εμείς: Ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης και οι προκλήσεις του ψηφιακού μέλλοντος

H τεχνητή νοημοσύνη κι εμείς: Ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης και οι προκλήσεις του ψηφιακού μέλλοντος

«Πώς οι ψηφιακές τεχνολογίες αλλάζουν τον κόσμο γύρω μας;» ήταν το θέμα ομιλίας του Κωνσταντίνου Δασκαλάκη, καθηγητή του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Επιστήμης Υπολογιστών τού ΜΙΤ, στο πλαίσιο του 7ου Παναρσακειακού Μαθητικού Συνεδρίου, με θέμα «Σύγχρονος άνθρωπος και ψηφιακή τεχνολογία: προκλήσεις και προβληματισμοί».

Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε στις 17 και 18 Απριλίου, στα Αρσάκεια-Τοσίτσεια Σχολεία της Εκάλης, και στο πλαίσιό του παρουσιάστηκαν 130 εργασίες μαθητών, υπό την επίβλεψη 120 εκπαιδευτικών από όλα τα Αρσάκεια Σχολεία, καθώς και από δημόσια και ιδιωτικά Γενικά και Επαγγελματικά Λύκεια της Αττικής. Το συνέδριο παρακολούθησαν 1800 μαθητές και μαθήτριες, καθηγητές, γονείς και προσκεκλημένοι.

Ο κ. Δασκαλάκης, ο οποίος τιμήθηκε το 2018 με την κορυφαία διάκριση Rolf Nevanlinna Prize για τη συμβολή του στα μαθηματικά των ηλεκτρονικών υπολογιστών, μίλησε για την υπολογιστική επανάσταση και για όσα πρόκειται να συμβούν στο μέλλον, αναφερόμενος στους προβληματισμούς που προκύπτουν σε τεχνολογικό, φιλοσοφικό, νομικό και ηθικό επίπεδο. Ο καθηγητής του ΜΙΤ περιέγραψε πώς η πρόοδος των τεχνολογιών μεταμορφώνει τον κόσμο γύρω μας με ραγδαίους ρυθμούς, κάνοντας τις αγορές πιο παγκόσμιες και πιο λειτουργικές, φέρνοντας την πληροφορία στην παλάμη μας και κάνοντας την επικοινωνία πιο άμεση- ωστόσο, ταυτόχρονα, όπως υπογράμμισε, έχει ρίξει μια βαριά σκιά στη δημοκρατία, την αγορά εργασίας και την ιδιωτικότητά μας, εγείροντας σημαντικά ερωτήματα για το κοντινό μας μέλλον.

Επικεντρώνοντας σε όσα αναμένεται να φέρει στο μέλλον η επανάσταση στην τεχνητή νοημοσύνη, παρουσίασε τρία σενάρια για το μέλλον: Το πρώτο, το αισιόδοξο (Wonderland), χαρακτηρίζεται από αρμονική και συμπληρωματική συνύπαρξη του ανθρώπου και της μηχανής. Το δεύτερο, το εφιαλτικό/ δυστοπικό (Pessiland), έχει τις μηχανές να κυριαρχούν- και το τρίτο ήταν ένα βαρετό, στάσιμο μέλλον (Stagnatia), όπου οι μηχανές βοηθούν, μα αποτυγχάνουν. Ωστόσο, ο κ. Δασκαλάκης τόνισε πως ποτέ δεν θα υπάρχει ένα καθαρό μέλλον, αλλά θα είναι κάπου στη μέση, αφού αντίρροπες δυνάμεις θα αλληλεπιδρούν διαμορφώνοντας τις εξελίξεις.

Αναφερόμενος στις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης, έδωσε παραδείγματα για το τι μπορούν να κάνουν πολύ καλά οι αλγόριθμοι ως προς την αποτύπωση και παραγωγή εικόνας και φωνής με φαντασία, καθώς και στην ευρεία χρήση της Α.Ι. σε παιχνίδια. Παράλληλα ωστόσο, παρουσίασε και τι συμβαίνει στον τομέα της κατανόησης και παραγωγής κειμένου, όπου οι επιδόσεις της Α.Ι. είναι μέτριες – ενώ, περνώντας στον τομέα του μακροπρόθεσμου σχεδιασμού και της μεταφοράς γνώσης (τη μεταφορά μιας νοητικής λειτουργίας που έχει κατακτήσει σε μια άλλη, στην οποία δεν έχει ακόμα εξασκηθεί), κατεξοχήν χαρακτηριστικά της ανθρώπινης νοημοσύνης, τόνισε πως εκεί η τεχνητή νοημοσύνη αποτυγχάνει, καθώς τα ρομπότ για να μεταφέρουν τη γνώση από έναν τομέα σε έναν άλλο χρειάζονται επανεκπαίδευση. Το συγκεκριμένο είδος τεχνητής νοημοσύνης είναι η αποκαλούμενη γενική τεχνητή νοημοσύνη, στην οποία ο δρόμος είναι ακόμα μακρύς- ωστόσο, ο κ. Δασκαλάκης παρουσίασε παραδείγματα ως προς τις τεχνικές προδιαγραφές της, εστιάζοντας στη δυσκολία συλλογής σωστών δεδομένων που τροφοδοτούν τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης.

Ο καθηγητής του ΜΙΤ αναφέρθηκε επίσης στα λεγόμενα «Βαθιά νευρωνικά δίκτυα» (deep neural networks), που είναι εύπλαστα μεν, αλλά έχουν σημαντικά τεχνικά εμπόδια- ενώ μίλησε επίσης και για τις φιλοσοφικές, ηθικές και νομικές προκλήσεις και διλήμματα που φέρνει η Α.Ι, όπως η δυνατότητα λήψεων αποφάσεων ζωής και θανάτου, η χρήση προσωπικών δεδομένων (πιθανώς κατά παράβαση της αρχής της ιδιωτικότητας) ή ακόμα και η παραποίησή τους, για αμφιλεγόμενους σκοπούς (fake news).

Ο κ. Δασκαλάκης υπογράμμισε πως ο άνθρωπος είναι αναλφάβητος εάν δεν έχει γνώση για όσα συμβαίνουν στον κόσμο γύρω του, τονίζοντας πως είναι επιτακτική η ανάγκη οι νέοι άνθρωποι να γνωρίζουν πώς λειτουργούν τα ψηφιακά συστήματα που είναι πανταχού παρόντα γύρω μας (πχ οι αλγόριθμοι της Google, του Twitter κλπ) και την ευθύνη και υποχρέωση για την προετοιμασία τους έχει το σχολείο. Καταλήγοντας, σημείωσε πως η γνώση που έχει συσσωρευθεί κατά το πέρασμα των αιώνων πρέπει να συνδυαστεί με την τεχνολογική πρόοδο, ώστε να επιτευχθεί η αρμονική συνύπαρξη- και απαραίτητη προϋπόθεση για αυτό είναι η δημιουργία ασφαλών μεθόδων συλλογής δεδομένων, ζήτημα που βρίσκεται σήμερα στην «καρδιά» της έρευνας.

Μετά την ολοκλήρωση της ομιλία δύο μαθητές και ένας απόφοιτος των Αρσακείων Σχολείων διατύπωσαν προβληματισμούς και απηύθυναν ερωτήσεις οι οποίες, μαζί με τις απαντήσεις που δόθηκαν από τον καθηγητή του ΜΙΤ, αποτέλεσαν έναυσμα για περαιτέρω προβληματισμό σχετικά με πτυχές που αναδείχθηκαν κατά την ομιλία του επιφανούς επιστήμονα- ο οποίος, άλλωστε, μεταξύ άλλων, τόνισε πως είναι σημαντικό να βρίσκεται σε ένα μαθητικό συνέδριο «γιατί ακριβώς η επανάσταση αρχίζει στο σχολείο. Στα πρόσωπα των μαθητών βλέπω τους δημιουργούς του ψηφιακού μέλλοντος».