Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση!

Όταν ένα παιδί ανακαλύπτει κάτι νέο, αμέσως προσπαθεί να το δείξει στους γονείς του. Πολλές φορές έρχεται με μια νέα ανακάλυψη και το δεχόμαστε με εκφράσεις του τύπου «Τι ωραία», «Μπράβο».

Κάποια στιγμή ανακαλύπτει ένα αίσθημα απόλαυσης αγγίζοντας τα γεννητικά του όργανα : και αυτήν τη φορά στρέφεται σε εμάς για να μας το δείξει με ενθουσιασμό. Αλλά σε αυτήν την περίπτωση δεν γνωρίζουμε ποια πρέπει να είναι η συμπεριφορά μας. Αναφορικά με τη σεξουαλικότητα η κουλτούρα μας δεν μας επιτρέπει την ανεμελιά και την αυθόρμητη αντίδρασή μας όπως απέναντι σε άλλες εκφράσεις της νηπιακής ζωηράδας.
Μάριος
«Μαμά μου αρέσει να αγγίζω το πουλάκι μου», λέει ο 3 χρονών Μάριος, τρέχοντας προς τη μαμά του που μόλις άνοιξε την πόρτα, γυρίζοντας από τη δουλειά.
Πώς θα μπορούσε να απαντήσει η μαμά;

1. Με μια καταδικαστική διάθεση «Μην το αγγίζεις, θα αρρωστήσεις»,
«Πρόσεχε γιατί θα σου κοπεί» Μερικές μάλιστα φορές τις κουβέντες αυτές συνοδεύουν σωματικές ελαφριές τιμωρίες όπως να χτυπάμε το άτακτο χεράκι που γλιστράει κάτω από την κοιλίτσα. Μπροστά σε αυτές τις απόψεις το παιδί μένει αποπροσανατολισμένο: ανακαλύπτει ότι τα γεννητικά του όργανα του προκαλούν ωραία συναισθήματα, αλλά ταυτόχρονα προκαλούν ενόχληση στο πρόσωπο που αγαπά περισσότερο στον κόσμο -μαμά ή μπαμπά-. Πώς μπορεί να κατανοήσει αυτήν την αντίθεση αν όχι σκεπτόμενο ότι στο σώμα του, υπάρχει κάτι κακό;
Δεν υπάρχει λόγος να μαλώνουμε ένα παιδί επειδή αγγίζει το εαυτό του. Οι επιπλήξεις, οι ξυλιές στα χέρια, οι άγριες ματιές δεν θεωρούνται καλή διαπαιδαγώγηση αλλά μάλλον εντελώς λανθασμένη αναφορικά με τον αυθορμητισμό και την ειλικρινή συμπεριφορά. Μετατρέπουμε μια φυσιολογική κίνηση που δεν δημιουργεί κάποιο σωματικό ή ψυχολογικό πρόβλημα σε κάτι βρόμικο και επαίσχυντο. Το μήνυμα που του δίνουμε είναι σαν να του λέμε «Μέχρι εδώ είναι δικό σου, μπορείς να το αγγίξεις. Εκεί όχι δεν είναι δικό σου. Όμως τα παιδιά όπως και οι ενήλικοι αποβλέπουν στην ολοκλήρωση σε ο,τιδήποτε κάνουν. Το βράδυ λοιπόν, μακριά από τα αδιάκριτα μάτια θα ασχοληθεί ξανά με το απαγορευμένο μέρος. Ίσως μάλιστα το αγγίξει με μεγαλύτερο πείσμα γιατί μια αθώα και ουδέτερη πράξη απέκτησε τελικά την ακαταμάχητη γοητεία του απαγορευμένου.

2. Με έλλειψη προσοχής και αδιαφορία
Οι περισσότεροι ενήλικες δεν ξέρουν ποια πρέπει να είναι η συμπεριφορά τους και έτσι το αγνοούν, κάνουν ότι δεν καταλαβαίνουν, αλλάζουν θέμα και είναι αμήχανοι- και πάλι λόγω της κουλτούρας μας-. Αν υποκριθούμε ότι δεν συμβαίνει τίποτα, το παιδί μένει ανικανοποίητο και μπερδεμένο: δεν πήρε από εμάς ούτε ναι ούτε όχι. Ίσως αν εκθέσει αυτή του την ανακάλυψη μπροστά σε άλλους να μπορέσει να τραβήξει την προσοχή και να λάβει μια ικανοποιητική απάντηση – αυνανισμός εκτός σπιτιού, δήλωση στους μικρούς του φίλους, άγγιγμα των γεννητικών οργάνων των άλλων παιδιών κ.α. Το συντομότερο πρέπει να προτρέψουμε το παιδί να μας μιλήσει για το «πουλάκι» του. Στη συνέχεια του μιλάμε και εμείς με τρόπο απλό προσαρμοσμένο στα τρία του χρόνια.

3. Με αντιφατικά μηνύματα
Ακόμη και αν είναι φαινομενικά αβλαβείς, οι παρεμβάσεις των ενηλίκων μπορεί να δημιουργήσουν σύγχυση στο παιδί. Ας φανταστούμε δυο περιπτώσεις : Α) Η μητέρα αντιλαμβάνεται ότι ο 4χρονος γιος της παίζει με το πουλάκι του. Σπεύδει τότε και δίνει ένα παιχνίδι στο αγόρι που ενστικτωδώς το παίρνει, ξεχνώντας το προηγούμενο ενδιαφέρον του. Η κίνηση αντιπερισπασμού πέτυχε, και επαναλαμβάνεται κάθε φορά που το μικρό αγόρι ασχολείται με την απαγορευμένη περιοχή. Στο αγοράκι αυτό δημιουργείται η εντύπωση ότι το ενδιαφέρον του για τα γεννητικά όργανά του είναι κάτι από το οποίο πρέπει να του αποσπούν την προσοχή. Β) Μόλις η μητέρα τελειώνει το μπάνιο της υπέροχης 3χρονης κόρης της, παίζει και γελάει αλείφοντας με κρέμα την άκρη της μύτης, τον αφαλό, τα ποδαράκια, την πλατούλα της μικρής. Αλλά όταν φτάνει στο αιδοίο, σταματά να αστειεύεται και συνεχίζει σιωπηλή και όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Το κοριτσάκι καταλαβαίνει από τη συμπεριφορά της μαμάς της ότι τα γεννητικά όργανα είναι μια περιοχή την οποία πρέπει να φροντίζει με διαφορετικό τρόπο από το υπόλοιπο σώμα της.
Σε όλες τις περιπτώσεις πάντως η ανακάλυψη μιας νέας πηγής ευχαρίστησης από το παιδί αποτελεί πρόβλημα και πηγή άγχους για τον ενήλικα.
Μέχρι τώρα διαπιστώνουμε ότι οι παρεμβάσεις του ενηλίκου εμποδίζουν την περιέργεια, περιορίζουν τις εξερευνήσεις, την όρεξη να μάθει και ίσως την ίδια τη χαρά της ζωής.
Πώς να παρεμβαίνουμε σωστά
-ας αποδεχτούμε το παιχνίδι του: όταν είμαστε μόνοι με το παιδί ας προσπαθήσουμε να «εκτιμήσουμε» την ανακάλυψή του ο καθένας μας ανάλογα με τον χαρακτήρα του. Ας δοκιμάσουμε να το κάνουμε να νιώσει ότι το προσέξαμε και δεν έχουμε αντίρρηση αν αγγίζει τον εαυτό του.
– ας θέσουμε κάποια όρια: Ας διδάξουμε στο παιδί να μην το κάνει μπροστά σε άλλους. Όχι γιατί είναι κακό, αλλά γιατί υπάρχουν κανόνες συμπεριφοράς που πρέπει να είναι σεβαστοί. Πρακτικά πρέπει να του μεταδώσουμε την ιδέα ότι πρόκειται για κάτι φυσιολογικό και ευχάριστο αλλά προσωπικό. Αν το κάνει και μπροστά σε άλλους, εκείνη τη στιγμή δεν πρέπει να του πούμε τίποτα. Μετά όμως θα το πάρουμε ιδιαιτέρως και θα του μιλήσουμε γλυκά. Έχει ήδη μάθει άλλους κανόνες κοινωνικής συμβίωσης : δεν γυρίζουμε γυμνοί στο σπίτι όταν έχουμε καλεσμένους, δεν βάζουμε τα χέρια στη μύτη, δεν κατουράμε όπου βρούμε… Τώρα πρέπει επίσης να ξέρει ότι υπάρχουν προσωπικές στιγμές, στις οποίες δεν επιτρέπονται τα πάντα… Η διαφορά μεταξύ δημόσιας και ιδιωτικής συμπεριφοράς είναι ο μοναδικός κανόνας που πρέπει να διδάξουμε στα παιδιά για να αποφύγουμε ενοχλητικές για όλους καταστάσεις…
ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ
Για πολλά χρόνια, η δημόσια συζήτηση για τη σεξουαλικότητα παρέμενε περιορισμένη από ένα βαρύ στρώμα προκαταλήψεων. Κανείς δεν μιλούσε γι’ αυτή, τουλάχιστον σε οικογενειακό επίπεδο.
Σήμερα θα ήταν αφελές να σκεφτούμε ότι αυτή η συζήτηση θα μπορούσε να αποφευχθεί. Η τηλεόραση, οι ταινίες, η διαφήμιση, τα περιοδικά παρουσιάζουν το θέμα αυτό ξεκάθαρα και είναι σχεδόν αδύνατο να μην εκτεθούν τα παιδιά σε εικόνες, υποδείξεις και πληροφορίες που εξάπτουν την περιέργειά τους.
Όσο και να φαίνεται παράξενο, σύμφωνα με τα αποτελέσματα μιας έρευνας του ΠΑΓΚOΣΜΙΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΥΓΕΙΑΣ, οι γονείς που μιλάνε στα παιδιά τους για το σεξ, με τη βοήθεια εικονογραφημένων βιβλίων αποτελούν ασήμαντη μειοψηφία. Όλοι οι άλλοι θα ήθελαν να αντιμετωπίσουν το θέμα, ανησυχούν, προετοιμάζονται μέσα τους, αλλά σιωπούν, μεταθέτοντας την ευθύνη της ενημέρωσης στους δασκάλους ή σε ειδικούς.
Οι τρόποι μη αντιμετώπισης του προβλήματος είναι διάφοροι :

Άρνηση «αυτά είναι πράγματα που δεν σε αφορούν»
Αναβολή επ’αόριστον «θα σου μιλήσω για αυτό όταν μεγαλώσεις»
Μετάθεση της ευθύνης για ενημέρωση «να ρωτήσεις τη δασκάλα»
Δημιουργία ενός ταμπού «μα τι πράγματα είναι αυτά που σου έρχονται στο μυαλό;»
Πρόκληση αισθημάτων ενοχής «δεν ντρέπεσαι;»
Αναζήτηση του υπεύθυνου «ποιος σου έβαλε στο κεφάλι τέτοιες ανοησίες;» Ωστόσο η οικογένεια είναι αυτή που μαθαίνει στο παιδί να αγαπά τον εαυτό του και τους άλλους, να δημιουργεί βαθιά εδραιωμένους δεσμούς και να βιώνει ήρεμα τη σεξουαλικότητα. Είναι αυτό που οι ψυχολόγοι ονομάζουν «τρόπο προσκόλλησης»= ένας τρόπος να αγαπάς και να αγαπιέσαι ο οποίος στην ενηλικίωση θα αποτελεί τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούμε να διαχειριζόμαστε τις επιθυμίες και τις παρορμήσεις μας.

Μπίλη Ρήγα-Κωνσταντάρα
Dr. Psych., Dipl. Pädag.
Διευθύντρια του Διαδραστικού Ευρωπαικού Σχολείου
Griechisch-deutscher Vorschul-Kindergarten
Δεμέστιχα 4 | 166 72 Βάρκιζα | T 210 8974143

newingreece