Εκλογές και θύματα

Του Γιάννη Βαρουφάκη
Κρίμα. Το μεγαλύτερο θύμα των αυτο-διοικητικών εκλογών ήταν η αυτο-διοίκηση που, ενώ έπρεπε να είχε την τιμητική της, μετατράπηκε σε κλωτσοσκούφι στα πόδια πολιτικών που, με κάθε τους κλωτσιά, απομάκρυναν κι άλλο τον τηλεθεατή από την πολιτική. Κάθε τηλεοπτικό λεπτό που σπαταλήθηκε στην “ερμηνεία” των αποτελεσμάτων ήταν και μια μικρή ήττα όλων μας. Το μόνο καλό αυτών των εκλογών είναι….
ότι, πολύ σύντομα, θα τις έχουμε ξεχάσει καθώς, πριν ακόμα το καταλάβουμε, θα έχουμε επιστρέψει στην στυγνή πραγματικότητα της συνεχιζόμενης Κρίσης.

Υπάρχει όμως ένα πρόσφατο εκλογικό αποτέλεσμα με διαχρονική σημασία για όλους: εκείνο της Τρίτης 2 Νοεμβρίου στις ΗΠΑ, την ημέρα που θα ήθελε να ξεχάσει ο Πρόεδρος Ομπάμα. Όπως μάθατε, οι Ρεπουμπλικάνοι κέρδισαν την πλειοψηφία στην Βουλή των Αντιπροσώπων και σχεδόν ισοφάρισαν τους Δημοκρατικούς στην Γερουσία. Αυτό σημαίνει ένα πράγμα:

Οι ΗΠΑ είτε θα μείνουν ακυβέρνητες για τα επόμενα δύο χρόνια (τουλάχιστον όσον αφορά την οικονομική πολιτική της Washington) είτε θα κυβερνηθούν στο πλαίσιο μιας περιοριστικής οικονομικής πολιτικής που θα επιβάλει η Βουλή στον Πρόεδρο. Σε μια περίοδο όπου η διεθνής οικονομία υποφέρει από γενικευμένη έλλειψη ζήτησης, η απώλεια ίσως της τελευταίας κυβέρνησης που είχε την συναίσθηση πως η Κρίση απαιτεί μεγάλες τονωτικές ενέσεις (αντί για το δηλητηριώδες αναισθητικό της περικοπής δαπανών) θα ενισχύσει τις υφεσιακές θύελλες παγκοσμίως. Να λοιπόν γιατί οι εκλογές της περασμένης Τρίτης μας αφορούν: Επειδή καθιστούν την δική μας θέση επισφαλέστερη.

Τι ακριβώς συνέβη στις ΗΠΑ τα τελευταία δύο χρόνια και ο θρίαμβος του κ. Ομπάμα εξαϋλώθηκε τόσο απότομα; Πως σίγησε ο εντυπωσιακός λόγος του και αναιρέθηκε η κοσμοπολίτικη αύρα που απέπνεε; Γιατί επικράτησαν οι αντίπαλοί του που μόλις πρότινος, το 2008, είχαν σχεδόν εξαφανιστεί από τον εκλογικό χάρτη; Η απάντηση είναι σχετικά απλή: Η κυβέρνηση Ομπάμα αντιμετώπισε την Κρίση προσεταιριζόμενη και προστατεύοντας τους θύτες και εγκαταλείποντας τα θύματά της. Στο όνομα του παρεμβατισμού, χρησιμοποίησε τα χρήματα των φορολογούμενων για να σώσει τις τράπεζες (την ώρα που άφηνε τα θύματά τους αβοήθητα να χάνουν τα σπίτια τους), για να διασώσει εταιρείες όπως η General Motors (την ώρα που οι ηλικιωμένοι εργαζόμενοι σε αυτές έχαναν τις συντάξεις τους), για να χρηματοδοτήσει Πολιτείες (όπως η Καλιφόρνια) που όμως με την σειρά τους απέλυαν κόσμο, έκλειναν σχολεία και έστρεφαν την πλάτη τους στην απελπισία των πολιτών. Στο όνομα της μείωσης της ανεργίας και της αύξησης της οικονομικής δραστηριότητας, εξήγγειλε μια μεγάλη τονωτική ένεση στην οικονομία (το λεγόμενο stimulus package, το οποίο στην γλώσσα των οικονομολόγων ονομάζεται επεκτατική δημοσιονομική πολιτική) που όμως ούτε μεγάλη ήταν (υπολογίζω ότι ήταν το 1/3 της απαιτούμενης) αλλά ούτε και σωστά στοχευμένη αποδείχθηκε.

Σε τι όμως οφείλεται αυτός ο εναγκαλισμός του Μπαράκ Ομπάμα με τους θύτες που το 2008 είχε υποσχεθεί να βάλει στην γωνία; Πως και επέλεξε αυτές τις πολιτικές που τελικά υπονόμευσαν τον κεντρικό στόχο της ανάκαμψης της οικονομίας; Οι πιθανές απαντήσεις πολλές. Θα σταθώ σε μία: Ο πολλά υποσχόμενος, καλομίλητος και ιδιαίτερα συμπαθητικός Πρόεδρος φοβήθηκε! Την στιγμή που έπρεπε να επιλέξει συνεργάτες, έβαλε στο περιθώριο εκείνους που τον οδήγησαν στην νίκη και έτεινε το χέρι σε εκείνους που τον πολέμησαν με νύχια και με δόντια. Αν και πιο εντυπωσιακή ήταν η επιλογή του να κρατήσει στο πόστο του τον υπουργό άμυνας του προκατόχου του, η καίρια, και μοιραία, επιλογή του ήταν να διορίσει βασικό του σύμβουλο επί των οικονομικών τον Larry Summers.

Βλέπετε, ο κύριος αυτός ήταν βασικός παράγοντας στην διαμόρφωση της οικονομικής πολιτικής επί προεδρίας Κλίντον. Συγκεκριμένα, ήταν ο άνθρωπος που, περισσότερο από οποιονδήποτε, ευθύνεται για την απελευθέρωση των χρηματαγορών στην δεκαετία του 1990 – με τα γνωστά αποτελέσματα δέκα χρόνια μετά. Μαζί με τον Tim Geithner, το 2009 ο Summers χρησιμοποίησε τα χρήματα των φορολογούμενων για να στήσει μια νέα πυραμίδα ομολόγων ώστε να ξεφορτωθούν οι τράπεζες τα παλαιά τοξικά τους ομόλογα (το γνωστό Geithner-Summers Plan). Κι όταν αυτές ξελάσπωσαν, μεταφέροντας όλα τα ρίσκα στο κράτος, τι νομίζετε ότι έκαναν οι τραπεζίτες; Τους ευχαρίστησαν; Όχι βέβαια. Απλά άρχισαν μανιωδώς να χρηματοδοτούν, από τα χρήματα που του έδωσε η κυβέρνηση Ομπάμα, τους… Ρεπουμπλικάνους. Όταν ο Πρόεδρος Ομπάμα κατάλαβε τι είχε συμβεί, το πουλί είχε ήδη πετάξει. Από τον περασμένο Ιανουάριο το άστρο του έδυε και εκείνος παρακολουθούσε. (Θυμηθείτε πως, τότε, το κόμμα του έχασε την έδρα του δημοφιλέστατου Γερουσιαστή Κέννεντυ, και μάλιστα λίγο μετά τον θάνατο του τελευταίου που, κανονικά, έπρεπε να δημιουργήσει κύμα συμπάθειας για τους Δημοκρατικούς.)

Το αποτέλεσμα της πολιτικής που επέλεξαν οι (εκ του κατεστημένου ορμώμενοι) συνεργάτες του Προέδρου Ομπάμα ήταν μια ιδιαίτερα αναιμική και απαράδεκτα άνιση υποψία ανάκαμψης. Η οικονομική δραστηριότητα ποτέ δεν συνήλθε αρκετά ώστε να ανακάμψει η απασχόληση και να μπει φρένο στις εξώσεις των μικρομεσαίων αμερικανών από τα σπίτια στα οποία είχαν επενδύσει και την τελευταία τους δεκάρα. Εύλογα θα ρωτήσετε: Πως λοιπόν κατάφεραν οι δείκτες του συνολικού εισοδήματος (του ΑΕΠ) να αυξηθούν έστω και λίγο; Η απάντηση είναι θλιβερή: Επειδή, αν και τα θύματα παρέμειναν εγκλωβισμένα στην μιζέρια της ύφεσης, οι θύτες περνάνε μιας από τις καλύτερες εποχές τους: Την ώρα που η ανεργία είναι κολλημένη περίπου στο 10% και πάνω από 200 χιλιάδες σπίτια βγαίνουν στο σφυρί κάθε μήνα, τα μέσα εισοδήματα των αμερικανών μεγαλο-managers αυξήθηκαν κατά 55%.

Πως συνέβη αυτό; Ελέω Ομπάμα, είναι η απάντηση: Όσο πιο άφαντη η ανάκαμψη από τις παρεμβάσεις της κυβέρνησης, τόσο περισσότερο ζεστό χρήμα έστελνε η Κεντρική Τράπεζα (η FED, υπό τον διοικητή της Ben Bernanke, ο οποίος δρα με σχετική ανεξαρτησία από την κυβέρνηση) στις τράπεζες της Wall Street. Γιατί τέτοια φιλανθρωπία προς τους αποτυχημένους τραπεζίτες; Επειδή η FED ήλπιζε ότι οι τράπεζες, με την σειρά τους, θα δάνειζαν το ζεστό χρήμα στις επιχειρήσεις, βάζοντας με αυτό τον τρόπο μπροστά τις μηχανές της οικονομίας. Που τέτοια τύχη όμως. Η Κρίση ήταν τόσο βαθειά που οι τράπεζες δάνειζαν ένα μικρό ποσοστό των χρημάτων που έπαιρναν. Όμως το μικρό αυτό ποσοστό, αν και ανίκανο να κινητοποιήσει την οικονομία, ήταν υπεραρκετό για να αυξήσει την κερδοφορία των τραπεζών. (Πράγματι, όταν η FED σου δανείζει με σχεδόν 0% επιτόκιο και εσύ δανείζεις με 5%, δεν χρειάζεται μεγάλη επιχειρηματική δεινότητα για να κερδίσεις!)

Το ίδιο και με όλες τις υπόλοιπες κρατικοδίαιτες επιχειρήσεις των οποίων τα κέρδη αυξήθηκαν λόγω των κρατικών ενισχύσεων: Τα οφέλη δεν έφτασαν ποτέ στους εργαζόμενους, πόσο μάλιστα στους άνεργους, αλλά ήταν αρκετά για να καταγραφεί μια μικρή αύξηση του ΑΕΠ.

Κάπως έτσι, στα μάτια του χειμαζόμενου μέσου Αμερικανού, ο κρατικός παρεμβατισμός του κ. Ομπάμα μετετράπη από μοναδική ελπίδα σε ύβρη που έπρεπε να συναντήσει την νέμεσή της. Και αυτό ακριβώς συνέβη την περασμένη Τρίτη. Οι παρεμβάσεις που έπρεπε, και πρέπει να γίνουν, δαιμονοποιήθηκαν επειδή αυτές που έγιναν ήταν τόσο αναιμικές όσο και ανάλγητες. Και το χειρότερο: Κερδισμένη της εκλογικής αναμέτρησης αναδείχθηκε η ετερόκλητη συμμαχία των θυτών του 2008 (που επωφελήθηκαν τα μέγιστα από τις παρεμβάσεις της κυβέρνησης Ομπάμα) και των θυμάτων του 2008 (που, όπως και πριν το 2008, έτσι και τώρα έμειναν με τα βάρη της οικονομίας στους ώμους).

Η περίεργη αυτή κοινωνική συμμαχία θυτών και θυμάτων βρήκε και την πολιτική της έκφραση στην συμβίωση του παραδοσιακού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και του λεγόμενου Tea Party (για το οποίο έχω γράψει εδώ). Το πρώτο προσέφερε στην συμμαχία τον μηχανισμό, τα βαθειά πορτοφόλια και το κύρος του κόμματος εξουσίας. Το δεύτερο, το Tea Party, προσέφερε τον ηθικοπλαστικό λόγο εναντίον του κρατισμού και το σχεδόν θρησκευτικό ελευθεριάζων μένος που συντονίζεται τέλεια με την απόγνωση που νιώθει ο μέσος Αμερικανός μπροστά σε αυτό που θεωρεί εμπαιγμό από την κυβέρνηση Ομπάμα. Αναμφίβολα το Tea Party δεν έχει πολλά ψωμιά. Όπως κάθε λαϊκιστικό, ξενοφοβικό, ακροδεξιό κίνημα, έτσι και αυτό θα πέσει θύμα των αντιφάσεών του. Όμως, όπως συνέβη στην Γαλλία με τον Λε Πεν, στην Αυστρία με τον Geider, στην Αυστραλία με την Pauline Hanson, εδώ στην Ελλάδα με τον Καρατζαφέρη, κλπ, έτσι και στις ΗΠΑ αυτό που τελικά θα συμβεί είναι ότι η ξενοφοβία, η εσωστρέφεια και η απομάκρυνση από τον κοσμοπολιτισμό θα μεταγγιστούν ως επί το πλείστον στο κατεστημένο συντηρητικό κόμμα αλλά και, σε κάποιο βαθμό, σε όλα τα κόμματα εξουσίας.

Ξεκίνησα γράφοντας ότι το μεγαλύτερο θύμα των δικών μας εκλογών ήταν η αυτο-διοίκηση. Των αμερικανικών εκλογών τα θύματα είναι δύο. Το ένα είναι η οικουμένη ολόκληρη, η οποία θα υποστεί την Κρίση εντονότερα και σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου. Το δεύτερο είναι η μεγάλη πλειοψηφία των αγνών, καλών ανθρώπων που ψήφισαν τους Ρεπουμπλικάνους ως κραυγή απόγνωσης για να τιμωρήσουν όλους τους ανθρώπους του Προέδρου, και τον ίδιο. Για να δείτε τι εννοώ, σας προσκαλώ να ρίξετε μια ματιά στον βίο και στην πολιτεία του κ. John Boehner, του θριαμβευτή αρχηγού των Ρεπουμπλικανών και νέο Πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων.

Ο κ. John Boehner προέρχεται από φτωχή οικογένεια. Ως νέος, αναγκάστηκε να δουλέψει μέχρι και θυρωρός για να τελειώσει το πτυχίο του. Όταν όμως κατάφερε να εκλεγεί βουλευτής φαίνεται ότι συνειδητοποίησε πόσο πιο επικερδές είναι να εξυπηρετείς, από τα έδρανα της Βουλής, τους πλουσίους αντί να παλεύεις να προασπίζεις τα συμφέροντα της κοινωνικής τάξης των δικών σου. Το 1985 ο κ. Boehner ηγήθηκε εκστρατείας να καταργηθεί η… κατάργηση των επιδοτήσεων της παραγωγής καπνού. Όπλο του μια σειρά από παχυλές επιταγές, υπογεγραμμένες από τις καπνοβιομηχανίες, τις οποίες μοίραζε σε όποιον βουλευτή τον υποστήριζε. Όταν αποκαλύφθηκε πως χρημάτιζε βουλευτές για να ψηφίσουν υπέρ των “χορηγών” του, σήκωσε τους ώμους και είπε: “It’s gone on here for a long time.” (Συμβαίνουν αυτά εδώ [στη Βουλή] καιρό πολύ.)

Και δεν ήταν μόνο από τις καπνοβιομηχανίες που πήρε χρήματα ο κ. Boehner. Έπαιρνε από όποιον τα πρόσφερε. Π.χ. από ασφαλιστικές εταιρείες για να ψηφίσει νόμους που αρνούνται υγειονομική κάλυψη σε άρρωστα παιδιά, ακόμα και στα θύματα της κατάρρευσης των δίδυμων πύργων τον Σεπτέμβρη του 2001. Πήρε χρήματα από βιομηχανίες όπλων και ψήφισε υπέρ όλων των πολέμων που εγκρίθηκαν στην Βουλή. Διατυμπάνισε την συσστράτευσή του με τους απλούς αμερικανούς στον πόλεμό τους εναντίον των ελίτ ενώ παράλληλα ταξίδευε με τα ιδιωτικά jet των τελευταίων προς τα εξωτικά τους θέρετρα. Και τώρα που εκλέχτηκε Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, υποσχόμενος την μείωση των κρατικών ελλειμμάτων, ποια είναι νομίζετε η πρώτη του κίνηση; Μα να επαναφέρει τις φοροαπαλλαγές για το 2% των πιο πλουσίων αμερικανών που θα αυξήσουν το κρατικό έλλειμμα κατά $2 τρισεκατομμύρια! Κι όμως. Ο κ. Boehner είναι απόλυτα συνεπής. Πάντα ήταν: Καλυπτόμενος πίσω από τον λαϊκιστικό λόγο, εξυπηρετεί δουλικά τα συμφέροντα των ισχυρών και, έτσι, πλουτίζει και εκλέγεται συνεχώς.

Κάποιοι αναρωτιούνται τι κοινό έχει ο φιλάργυρος αλλά σχετικά μετριοπαθής κ. Boehner με τους ακραίους εκπρόσωπους του Tea Party, π.χ. τον κ. Glenn Beck του τηλεοπτικού καναλιού Fox News ο οποίος αυτο-παρουσιάζεται ως ο Πρύτανης της Καλής κ’ Αγαθής Οδού, της Μάχης εναντίον του Κατεστημένου, του Πολέμου εναντίον της Washington. Πρόκειται για τον ίδιο κ. Beck που οργάνωσε πρότινος στην Washington το μεγάλο συλλαλητήριο του Tea Party το οποίο βοήθησε να δημιουργηθεί ένα κλίμα εναντίον των Δημοκρατικών προεκλογικά. Ο κ. Beck συχνά στιγματίζει το οποιοδήποτε κρατικό πρόγραμμα κοινωνικής πρόνοιας ως “κομμουνιστικό” και λέει απίστευτες ανοησίες, π.χ. “Η χώρα δεν θα αντέξει τον Μπαράκ Ομπάμα. Αν καταφέρει να μεταρρυθμίσει την Αμερική, καταστραφήκαμε. Δεν θα χρειαστεί να ανησυχούμε για το τι θα γίνει το 2012 μιας και η χώρα μας θα έχει εξαφανιστεί.” Κάποια στιγμή, όταν ρωτήθηκε αν πιστεύει αυτά που λέει, απάντησε σχεδόν ειλικρινά: “Ο κόσμος κουράστηκε να με ακούει να λέω ότι βάλαμε έναν μαρξιστή στον Λευκό Οίκο. Έπρεπε να πάω ένα κλικ παραπέρα.”
Αυτά ακούνε κάποιοι και συμπεραίνουν ότι ο τύπος είναι απλά γραφικός και δεν έχει τίποτα το κοινό με τον συγκριτικά μετριοπαθή κ. Boehner. Κι όμως, σφάλουν.

Πέραν του ότι νίκησαν μαζί τον Πρόεδρο Ομπάμα την περασμένη Τρίτη, έχουν πολλά κοινά. Θα σας πω ένα: Όταν η υποψηφιότητα Ομπάμα φάνηκε ότι κέρδιζε έδαφος, αρχές του 2008, ο κ. Beck χρησιμοποίησε το μικρόφωνο του Fox News για να τρομάξει τον κόσμο πως οι ΗΠΑ όπου νάναι θα έπεφταν θύμα ξέφρενου πληθωρισμού. Συμβούλεψε τους ακροατές και τηλεθεατές του να αγοράσουν χρυσό με φράσεις όπως: “Πρέπει να σκέφτεστε όπως οι Εβραίοι επί Χίτλερ, το 1934.” Μάλιστα, το προχώρησε το ζήτημα κι άλλο: Μην αγοράζετε ράβδους χρυσού, τους προέτρεψε, τόσο γιατί μετά την Οικονομική Καταστροφή δεν θα μπορείτε να συναλλάσσεστε εύκολα με αυτές όσο και γιατί ο Ομπάμα θα μπορεί να τις βρει πιο εύκολα στο σπίτι σας και θα σας τις κατασχέσει. Για αυτό να αγοράσετε χρυσά νομίσματα. Και κρύβονται ευκολότερα και είναι πιο εύχρηστα. Όλως τυχαίως, η εκπομπή του κ. Beck στο Fox News είχε ως βασικό χορηγό την εταιρεία Goldline.

Τι πουλάει η καλή αυτή εταιρεία; Χρυσά νομίσματα βέβαια! Από τότε, χιλιάδες οπαδοί του κ. Beck αγόρασαν χρυσά νομίσματα. Δυστυχώς για αυτούς, όχι μόνο πληθωρισμός δεν παρατηρήθηκε αλλά, όπως κατέδειξε η έρευνα της δημοσιογράφου Dana Milbank, όσοι αγόρασαν χρυσά νομίσματα το 2008 έχασαν μέρος της αγοραστικής αξίας των χρημάτων τους.

Να λοιπόν το κοινό στοιχείο πάνω στο οποίο χτίστηκε η συμμαχία του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και του Tea Party, κυρίων όπως ο John Boehner με κύριους όπως ο Glenn Beck: Παρουσιάζονται ως υπέρμαχοι του ανθρωπάκου με στόχο να τον γδύσουν κυριολεκτικά. Από την άλλη, οι Δημοκρατικοί κρατάνε ένα… επίπεδο.

Κρίνοντας τόσο από τον Μπαράκ Ομπάμα όσο και από τον Μπιλ Κλίντον, διατρανώνουν προεκλογικά πανανθρώπινα ιδανικά, υπόσχονται παρεμβάσεις υπέρ των αδυνάτων και τελικά, αφού πατήσουν το έδαφος της Washington, αφήνουν την Wall Street να κυβερνήσει εις βάρος των ανίσχυρων πολιτών.

Θα μπορούσε κανείς να συμπεράνει ότι μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα στις ΗΠΑ, όπως και εδώ στα δικά μας. Ότι δεν έχει σημασία ποιος κερδίζει και ποιος χάνει στις εκλογές. Δεν είναι όμως έτσι. Πράγματι, ο μέσος πολίτης και η δημοκρατία υποφέρουν όποιος και να πάρει την εξουσία από τους δύο μονομάχους.

Όμως, τουλάχιστον όσον αφορά τις ΗΠΑ, το τελευταίο εκλογικό αποτέλεσμα, η Ρεπουμπλικανική νίκη, προμηνύει χειρότερα δεινά για την οικουμένη. Τουλάχιστον εμείς μπορούμε να αναπνεύσουμε λίγο πιο εύκολα με την σκέψη ότι το μεγαλύτερο θύμα των δικών μας εκλογών ήταν η τοπική αυτοδιοίκηση, η αισθητική μας και τα νεύρα μας.

e-parembasis.blogspot