Λιγότερα αλλά και ακριβότερα τα δάνεια

ΑΓΗΣ ΜΑΡΚΟΥ

Σε πάγωμα της εγχώριας αγοράς πιστώσεων και σε αύξηση των επιτοκίων των δανείων έχουν οδηγήσει η άνοδος των spreads των ελληνικών ομολόγων και η διαφαινόμενη αδυναμία της χώρας να εξασφαλίσει την αναχρηματοδότηση του χρέους της χωρίς εξωτερική βοήθεια. Οι ασφυκτικές συνθήκες δανεισμού του Δημοσίου μεταδίδονται και στον τραπεζικό τομέα, ο οποίος είναι επί της ουσίας αποκομμένος από τις διεθνείς χρηματαγορές. Με τις αποδόσεις των κρατικών τίτλων στα ύψη και τον αυξημένο κίνδυνο που ενσωματώνουν τα ελληνικά πιστωτικά ιδρύματα, το κόστος άντλησης ρευστότητας από το χρηματοπιστωτικό σύστημα καθίσταται απαγορευτικό. Ελλείψει νέων κεφαλαίων οι τράπεζες παίζουν «άμυνα», περιορίζοντας…

… στο ελάχιστο τις δανειοδοτήσεις και αυξάνοντας το κόστος τους.

Προς το παρόν μοναδική φθηνή πηγή χρηματοδότησης για τις τράπεζες και κατά συνέπεια για την οικονομία θεωρείται η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), η οποία θα δέχεται ως εγγύηση ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου με ελαστικούς όρους έως και το τέλος του 2011. Ωστόσο το σχετικό χαρτοφυλάκιο των ελληνικών τραπεζών εξαντλείται σιγά σιγά δημιουργώντας έντονο προβληματισμό στις διοικήσεις τους, οι οποίες αναζητούν εναλλακτικές μορφές δανεισμού για να καλύψουν τις δανειακές τους ανάγκες. Χαρακτηριστική ήταν η χθεσινή ομιλία του διοικητή της ΕΚΤ κ. ΖανΚλοντ Τρισέ, ο οποίος έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για τους δείκτες ρευστότητας του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, παρά τις ευνοϊκές αποφάσεις που έχουν ληφθεί για να παραμείνουν ανοικτές οι γραμμές πίστωσης από την Ευρωτράπεζα.

Στην τοπική αγορά οι ρυθμοί ανάπτυξης έχουν υποχωρήσει σε πολύ χαμηλά επίπεδα, με τις προβλέψεις να κάνουν λόγο ακόμη και για μείωση των υπολοίπων των δανείων στο τέλος του χρόνου, γεγονός που θα επιτείνει την κρίση στην οικονομία. Με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, η πιστωτική επέκταση υποχώρησε τον περασμένο Φεβρουάριο στο 3,9%, με την καθαρή ροή δανείων προς το σύνολο της οικονομίας στο α΄ δίμηνο τους έτους να περιορίζεται στα 800 εκατ. ευρώ.

Η εξέλιξη αυτή συνδέεται τόσο με την πορεία των δανειοδοτήσεων προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις όσο και προς τα νοικοκυριά. Είναι χαρακτηριστικό ότι την εξεταζόμενη περίοδο τα υπόλοιπα των δανείων προς τη βιομηχανία υποχώρησαν σε ετήσια βάση κατά 3%, ενώ ο ρυθμός αύξησής τους στο εμπόριο έπεσε σε ιστορικό χαμηλό (1,6%) στην εποχή του ευρώ. Ακόμη μεγαλύτερη είναι η «βουτιά» τους τελευταίους μήνες στις κατασκευές, με τον ρυθμό πιστωτικής επέκτασης στον κλάδο να έχει πέσει στο 3,4% από 35% τον Δεκέμβριο του 2008. Οπως τονίζουν τραπεζικοί, η πτώση των δανείων αποδίδεται στη μείωση της ζήτησης από φερέγγυους δανειολήπτες. Στην εταιρική πίστη τα αιτήματα για δάνεια επενδυτικού χαρακτήρα είναι πολύ λίγα και για να εγκριθούν, οι τράπεζες απαιτούν απαγορευτικές εξασφαλίσεις ακόμη και από επιχειρήσεις με καλή πιστοληπτική ικανότητα και υψηλή τεχνογνωσία στον κλάδο δραστηριοποίησής τους. Οι περισσότερες αιτήσεις γίνονται για κεφάλαιο κίνησης, ωστόσο το μεγαλύτερο μέρος τους δεν ικανοποιείται. Σύμφωνα με τις τράπεζες, εν μέσω ύφεσης οι κίνδυνοι αυξάνονται και ως εκ τούτου η αξιολόγηση των υποψήφιων δανειοληπτών γίνεται με πιο αυστηρά κριτήρια. Οι ίδιοι κύκλοι προσθέτουν ότι οι «καλές» επιχειρήσεις, που πληρούν όλα τα κριτήρια, όχι μόνο δεν επιζητούν δανειοδότηση, αλλά επιπλέον με τη ρευστοποίηση των αποθεμάτων τους προχωρούν σε μείωση της έκθεσής τους στον τραπεζικό δανεισμό.

Από την άλλη, στη λιανική τραπεζική η καταναλωτική πίστη παραμένει παγωμένη, καθώς η ζήτηση για δανειακά με σκοπό την απόκτηση διαρκών καταναλωτικών αγαθών (π.χ. αυτοκίνητα, είδη σπιτιού) έχει υποχωρήσει σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Παράλληλα θετικές ήταν οι εξελίξεις στην αγορά των στεγαστικών δανείων, η ζήτηση για τα οποία ενισχύθηκε σε κάποιο βαθμό λόγω των πολύ χαμηλών κυμαινόμενων επιτοκίων που προσφέρουν οι τράπεζες. Σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, η κρίση έχει οδηγήσει αρκετούς στην τοποθέτηση ρευστότητας σε ακίνητα, καθώς η κάμψη της αγοράς δημιουργεί ευκαιρίες. Σε καμία περίπτωση βέβαια δεν ικανοποιούνται όλα τα αιτήματα, ενώ το ποσοστό χρηματοδότησης είναι μειωμένο σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν. Χαρακτηριστικό της κατάστασης που επικρατεί είναι το γεγονός ότι μία από τις μεγαλύτερες τράπεζες, η οποία έχει πρωταγωνιστήσει το τελευταίο διάστημα στη χρηματοδότηση της τοπικής αγοράς, απορρίπτει τις μισές αιτήσεις που δέχεται για στεγαστικά δάνεια.