Το κάλεσμα του Πλάτωνα για την πολιτικοποίηση της Φυλής

hellraiser
– Εκείνες οι οποίες κυοφορούν στο σώμα μόνο, και προστρέχω στις γυναίκες που τίκτουν τέκνα – διότι αυτός είναι μόνο ο χαρακτήρας της αγάπης τους, το γέννημά τους, που όπως ελπίζουν θα συντηρήσει τη μνήμη τους και θα τους δώσει τη μακαριότητα και την αθανασία που επιθυμούν στο μέλλον. Αλλά οι ψυχές που βρίσκονται σε κύηση (γιατί βεβαίως υπάρχουν κάποιοι που είναι ….

δημιουργικότεροι στις ψυχές τους απ’ ότι στο σώμα) συλλαμβάνουν εκείνο που είναι κατάλληλο για την ψυχή να συλλάβει ή να εμπεριέχει.
– Και τι είναι αυτές οι συλλήψεις;
– Η φρόνηση και η αρετή εν γένει. Και είναι τέτοιοι γονείς, οι ποιητές και όλοι οι καλλιτέχνες, που πρέπουν του ονόματος του εφευρέτη. Αλλά το μέγιστο και αξιότερο είδος της φρόνησης [σοφίας] είναι, με διαφορά μεγάλη, κείνη που ενδιαφέρεται για τους ορισμούς [Νόμους] των Πολιτειών και των οικογενειών και που την αποκαλούμε εγκράτεια και δικαιοσύνη.

(Πλάτωνος, Συμπόσιον 208-209)
Στο παραπάνω απόσπασμα, παρατηρούμε πως ο Πλάτων, δια στόματος Σωκράτη, αναγνώριζε τον συσχετισμό μεταξύ της γυναίκας που τεκνογονεί και του πολιτικού Φιλοσόφου. Χωρίς λοιπόν πολύ συλλογισμό, προκύπτει το εξής συμπέρασμα: ο Πλάτων, αναφερόμενος στον πολιτικό Φιλόσοφο, τον παρομοιάζει να γεννά σαν την ευτοκούσα μητέρα. Και τον εκθειάζει μάλιστα, λέγοντας πως είναι αυτή του η σύλληψη (η φρόνηση κι η αρετή) που ξεχωρίζει, όντας μακράν δημιουργικότερη από τις άλλες. Αναφέρεται εν ολίγοις, στην πολιτική – μάλλον καλύτερα στην «πολιτικοποίηση» – του Γένους ή της Φυλής. Και δεν το κρύβει μάλιστα, ταυτίζοντας τους «ορισμούς των Πολιτειών», δηλ τους Νόμους των, με εκείνους που εκ φύσεως διέπουν την οικογένεια. Εμβαθύνοντας δε, στις τελευταίες του λέξεις, την «εγκράτεια» και την «δικαιοσύνη», προχωρά κάνοντας στροφή στο εσωτερικό της κοινότητας, με την οποία είναι ταυτισμένη, ζητώντας την ανάδειξη του προβλήματος και απαιτώντας την εφαρμογή τους.

Κι αξίζει τέλος να σημειωθεί ότι, αναφερόμενος στους «ορισμούς», δεν απευθύνεται περιγραφικά στις διαταγές ενός δυνάστη, αλλά στις θεσμοθετημένες εκείνες Αξίες (δικαιοσύνη, τόσο ηθική-εθιμική, όσο και κοινωνική), που προέκυψαν από την λαϊκή Κοινότητα, οι οποίες σημαδεύουν την εκ φύσεως συγκρότησή της και που είναι οι ίδιες με εκείνες της οικογενείας, που με την σειρά της είναι μια όμαιμη συλλογικότητα (όπως ο Λαός). Αυτή η συγκεκριμένη παρατήρηση, διαφοροποιεί την θεώρηση στον «σωκρατικό λόγο» του πλατωνικού «Συμποσίου», από την όποια εξάρτηση λαμβάνει χώρα στις ημέρες μας μεταξύ «εξουσιαστή» κι «εξουσιαζόμενου». Κι αυτό διότι, τόσο η πλατωνική θεώρηση-όραμα (Άριστη Πολιτεία), όσο και εκείνη – η υπαρκτή – των ελληνικών κοινοτήτων, που είχαν προχωρήσει στην πολιτειακή εξέλιξη, θεωρεί την «εγκράτεια» αρετή των πολιτών, υπό την απαραίτητη παρουσία μιας ανακυκλούμενης εξουσίας από και προς τους πολίτες. Με αυτό τον τρόπο, ο Πλάτων υποδεικνύει τις δυο πηγές κινδύνου: τον ατομικό πλουτισμό (εγκράτεια υπό την έννοιαν του μέτρου – ας θυμηθούμε πως ο Πλάτων είχε επανειλημμένα εκφραστεί εναντίον της ατομικής ιδιοκτησίας κι υπέρ της συλλογικής), που αποσαθρώνει φυγόκεντρα την λαϊκή Πολιτεία, αλλά και την ανόητη «χειραφέτηση» του ατόμου από το σύνολο (ατομισμός – ποιοτική έννοια της λέξεως εγκράτεια). Ενδεικτικά αναφέρεται πως ο συνδυασμός των δυο, οδήγησε τους δυτικούς Λαούς στο σημερινό τέλμα, ώστε να απωλέσουν την κυριότητα των Πολιτειών τους και κατέστησε το ατομικό συμφέρον «υπέρτερο» του συλλογικού.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Στο «Συμπόσιο», ο Πλάτων δεν παρομοιάζει απλά την γυναίκα με τον Φιλόσοφο – γενικότερα – αλλά διαπράττει μια κοινωνική υπέρβαση πολύ νεωτεριστική, τόσο για εκείνη την εποχή όσο και για την σημερινή, που η πολιτική ταυτίζεται με την αυθαιρεσία της άνομης εξουσίας. Κηρύττει πως πολιτικός Φιλόσοφος μπορεί να είναι και μια γυναίκα με ανώτερη προσωπικότητα. «Αποτολμά», και δεν αποφεύγει μάλιστα, να κατονομάσει το πρότυπό του και να την παρουσιάσει: δεν είναι άλλη από την Διοτίμα την Μαντινεία. Σύμφωνα με μια άποψη, μάλλον συμπληρωματική ως προς το θεωρητικό της σκέλος, η Διοτίμα δεν είναι υπαρκτό πρόσωπο. Αντιπροσωπεύει όμως την (φιλο-)σοφία και, ως εκ τούτου, προσδιορίζει περισσότερο την θηλυκή πνευματική υπόσταση της.