Η Μουσική στην Ευρώπη, προς γνώση…. και τέρψη……

Γράφει η Ελένη Παπουτσή
Εκπαδευτικός-Πολιτισμολόγος

Την εποχή του Μεσαίωνα η μουσική υπήρξε η πρώτη μεταξύ των τεχνών. Εγκαιρα καθορίστηκαν οι κανόνες, για να διδάσκεται ως τέχνη. Οι ιστορικοί θεώρησαν τη μουσική ως λογική και όχι φαντασία ή αίσθημα.
Η Αρχαιότητα και η εκκλησία των πρώτων αιώνων γνώριζαν μόνο την……
μονοφωνία
Η Πολυφωνία είναι ανακάλυψη του Μεσαίωνα (τέλη του 9ου) , που διακρίνεται σε παραδοσιακή και έντεχνη, η οποία επέβαλε τον καθορισμό του κάθε φθόγγου και τη γραφή τους στο πεντάγραμμο. Απέναντι στην μουσική της εκκλησίας, της έντεχνης μουσικής,υπάρχουν οι τροβαδούροι στη Γαλλία και οι ερωτοτοτραγουδιστές, που αντιπροσωπεύουν την κοσμική και τη λαική μουσική.
Η Αναγέννηση τον 14ο και τον 15ο δημιουργεί μ ια νέα ζωή για όλα τα μουσικά είδη.
Εφευρίσκονται τρόποι, ρυθμοί, συνδιασμοί, για να τελειοποιηθεί η έκφραση. Επιδιώκεται η μίμηση της φύσης. Ο μεγαλύτερος μουσικός του 15ου θεωρείται ο Γκιγιώμ ντε Μασσώ, και επιτυχία του αιώνα, η Γαλοφλαμανδική σχολή με τετράωρη πολυφωνία. Κατά τον 16ο αιώνα βαθιές μεταβολές παρατηρούνται στη μουσική της Ευρώπης, η οποία αναναζητά ανανέωση του κοσμικού κατι σαν τη θρησκευτική μουσική. Οι φωνητικοί τύποι συνοδεύονται με όργανα μέχρι να γίνουν αυτόνομοι.Η ανάπτυξη της ενόργανης μουσικής οδηγεί σε νέα εργα , εμφανίζονται νέες τάσεις στη δομή της μουσικής, και αρκετοί Ιταλοί αντιδρούν στο πολυφωνικό ύφος, προσπαθώντας να αναπαραστήσουν την Αρχαία Τραγωδία με περισσότερο συγκινησιακές αντιθέσεις, κατανοητό κείμενο, διαφορετικές φωνές και όργανα.
Είναι η όπερα που επικράτησε σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Την ίδια εποχή αναπτύχθηκαν επίσης η Καντάτα και το Ορατόριο. Στη περίοδο μπαρόκ (μετά Αναγέννηση) αναπτύσσεται η οργανική μουσική. Αντί να γράφονται κομμάτια για ολες τις φωνές από σοπράνο μέχρι μπάσο, επικράτησε η μελωδία με συνοδεία, και γύρω στα μέσα του αιώνα το είδος κοντσερτάτε. Τα όργανα που διακρίθηκαν είναι το πληκτρόφωνο και το βιολί, αιτία ανάπτυξης πολλών σχολών.
Ο 18ος εχει χαρακτηριστικά με έντονες επιδράσεις Ιταλικής τέχνης και ειδικά της ναπολιτάνικης όπερας και του μπελ κάντο Οι μουσικές φόρμες που γεννήθηκαν τον 18ο είναι η σονάτα, η όπερα σέρια και το κονσέρτο, που καθιερώθηκαν οριστικά. Το δευτερο μισό του 18ου κυριαρχεί η γερμανική ενόργανη και ο Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ αναδεικνύεται ως μουσική μεγαλοφύια ολων των εποχών. Στο τέλος του 18ου διακρίνεται ο κλασσικισμός στους τρείς κορυφαίους συνθέτες. Τον Χάυντ, Μότσαρτ, και Μπετόβεν, με τους κανόνες της ενότητας, ελευθερίας και τάξης.
Κατά τον 19ο ο Μπετόβεν εγκανιάζει την εποχή του ρομαντισμού. Αντικαθιστά την συμμετρία και τη σοβαρότητα των κλασσικών, με ελευθερία και έντονη έκφραση. Οι παλιές φόρμες του η σονάτα ,η σουίτα, το κονσέρτο, συνεχίζουν να γοητεύουν, αλλά γεννιούνται και καινούργιες όπως το συμφωνικό ποίημα το εξαγγελτικό μοτίβο κλπ. Από τα μέσα στου 19ου αιώνα διακρίνεται μια αναγέννηση της γαλλικής μουσικής από πολλούς καλλιτέχνες που δέχτηκαν την επίδραση του Μπετόβεν και του Βάγκερ. Η Ιταλική σχολή όπερας απογειώνεται με τον Τζιουζέπε Βέρντι συνεχιστή του Μπελ κάντο. Κάθε λαός αποκτά συνείδηση της δικής του γλώσσας, και στη μουσική.
Η Βυζαντινή μουσική. (όχι εκκλησιαστική)
Ιδιαίτερα επιτεύγματα των βυζαντινών στο χώρο της τέχνης, είναι η επινόηση της βυζαντινής κλίμακας.
Η Βυζαντινή μουσική ξεχωρίζει για την απλότητα και τη σεμνότητα της, και υποβάλλει σε μια αίσθηση ιερότητας όσους την ακούν. Βασισμένη σε μυσταγωγικά θέματα στους ρυθμούς και στην αρμονία των αρχαίων, οι Βυζαντινοί δημιούργησαν μια νέα μορφή ακουστικής τέχνης, η οποία διατηρεί τη λειτουργική και την αισθητική της αξία περισσότερο από 1000χρόνια. Είναι φωνητική, μονόφωνη δηλαδή με ταυτόχρονη συμψαλμωδία πολλών φωνών στην ίδια οξύτυτητα συνοδευόμενη από το λεγόμενο ισοκράτημα το οποίο είναι φωνές χαμηλότερης οξύτυτας..Οι κλίμακες της βυζαντινής μουσικής βασίζονται σε μια ποικιλία μουσικών διαστημάτων διαφέροντας σημαντικά από το πεντάγραμμο της Ευρωπαϊκής. Οι Βυζαντινές μουσικές κλίμακες εχουν 8 βασικούς ήχους, τους πλάγιους, και μεταξύ αυτών παρεμβαίνονται και άλλοι ανάλογα με το πόσο μικρά είναι τα διαστήματα.
Οι φθόγγοι είναι νι, πα, βου, γα δι, κε, ζω, νι. Οι ήχοι της βυζαντινής συνδέονται στενά με τους 8 αρχαίους ήχους, ή χρόας, και την κοινή βάση στο ελληνικό πεντάχορδο.Ενώνονται επίσης σε σύνολα 3 τετραχορδιών που ονομάζονται γένη.
Με τη χρήση των βυζαντικών ύμνων που έξοχοι βυζαντινοί ποιητές δημιουργούσαν, περίτεχνα και εκφραστικά, για περισσότερα από 7 χρόνια διδάσκονταν στα σχολεία, και στις εκκλησίες οι μαθητές.