Γιατί δίγλωσση ή πολύγλωσση προσχολική αγωγή στην μειονότητα της Θράκης;

1. Γιατί δίγλωσση ή πολύγλωσση προσχολική αγωγή στην μειονότητα της Θράκης;

Ασφαλώς, ένα τόσο σημαντικό ερώτημα με παιδαγωγικό και κοινωνιολογικό περιεχόμενο σε καμία περίπτωση δε θα μπορούσε μονολεκτικά να απαντηθεί.
Το πρόβλημα της εκπαίδευσης των μαθητών της μειονότητας όπως διαπιστώνεται στην πλειονότητά της , είναι η σχολική αποτυχία , με συνέπεια να μένουν άνεργοι ή να ασχολούνται με δευτερεύουσες δουλειές και να οδηγούνται στον αποκλεισμό από τον ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.
Τα ανωτέρω επιβεβαιώνονται τόσο από πρόσφατες όσο και…..
από παλαιότερες έρευνες, οι οποίες αποδίδουν την αιτία αποτυχίας τους στο γεγονός ότι οι μαθητές , στην πλειονότητά τους δεν κατέχουν σε ικανοποιητικό βαθμό ούτε τη μητρική ούτε και τη γλώσσα της χώρας , με συνέπεια να οδηγούνται στη σχολική αποτυχία, με ότι αυτό συνεπάγεται για την επαγγελματική τους αποκατάσταση και κοινωνική τους ένταξη .
Η απάντηση, επομένως, στο πρόβλημα της σχολικής αποτυχίας των παιδιών αυτών είναι η γλωσσική στήριξη από την προσχολική αγωγή, τόσο στη μητρική όσο και στην επίσημη γλώσσα, προκειμένου να είναι ικανά να παρακολουθήσουν αποτελεσματικά τα εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας τους, όποια επιλογή και αν κάνουν.

2. Ο ρόλος της γλώσσας, των γλωσσών στην εκπαίδευση και στην κοινωνικοποίηση του ατόμου

Η γλώσσα, ως γνωστό, βρίσκεται σε στενή σχέση με την ψυχοσωματική και διανοητική εξέλιξη του ατόμου και αποτελεί το βασικό μηχανισμό που παρεμβάλλεται ανάμεσα στον άνθρωπο και στο περιβάλλον στην προσπάθεια κοινωνικοποίησής του, της γνωριμίας του δηλαδή και της αποδοχής των πολιτιστικών στοιχείων, των προτύπων σκέψης και δράσης, καθώς και του συστήματος αξιών μιας κοινωνίας. Επιπλέον, με τη γλώσσα κάθε άτομο προσπαθεί να επιβεβαιώσει τον εαυτό του και να διακριθεί στην κοινωνία, ενώ ανάλογα με το βαθμό κατοχής της και την επικοινωνιακή ικανότητα, το χώρο και τη στιγμή χρήσης της γλώσσας το άτομο επιδοκιμάζεται ή αποδοκιμάζεται στην κοινωνία.
Με βάση τις ανωτέρω παραδοχές γίνεται φανερό ότι το κάθε άτομο χωρίς αναπτυγμένη γλωσσική ικανότητα θα ήταν αδύνατο να αναπτύξει και να οργανώσει τις γνωστικές κατηγορίες με τις οποίες αντιλαμβάνεται και ερμηνεύει το περιβάλλον. Επίσης, αν η γλώσσα του μαθητή δεν συμπίπτει με αυτήν του σχολείου, υπάρχει δηλαδή ασυμμετρία, τότε οι δυνατότητες επικοινωνίας με το περιβάλλον του μειώνονται. Ακολούθως, αυτό έχει αρνητικές συνέπειες στη σχολική επίδοση και οδηγεί το μαθητή στη σχολική αποτυχία, με ότι συνεπάγεται για την επαγγελματική του αποκατάσταση και τη διεκδίκηση μιας θέσης στον κοινωνικό καταμερισμό εργασίας.

Επειδή όλες οι έρευνες έχουν αποδείξει ότι η πλειονότητα των παιδιών της μειονότητας υστερούν στη γλώσσα, με συνέπεια να οδηγούνται στη σχολική αποτυχία, αποτελεί πλέον στις μέρες κοινή παραδοχή ότι η ιδέα για δίγλωσση εκπαίδευση, μάλιστα, αρχομένης από την προσχολική ηλικία, είναι η πλέον κατάλληλη για αυτά τα παιδιά, ώστε οι μαθητές να καλύψουν τα ελλείμματα στη γλώσσα.

3. Εμπειρίες από δίγλωσσα Νηπιαγωγεία

Παραδείγματα λειτουργίας δίγλωσσων Νηπιαγωγείων υπάρχουν σε πολλές χώρες της υφηλίου, ιδιαίτερα στον Καναδά και στη Φιλανδία. Η θέση για δίγλωσση εκπαίδευση από την προσχολική ηλικία βασίζεται σε ευρήματα διαχρονικών ερευνών που έχουν πραγματοποιηθεί διεθνώς και επιβεβαιώνουν την υπόθεση ότι όσο νωρίτερα κανείς αρχίζει να μαθαίνει μια δεύτερη γλώσσα τόσο ευκολότερα την κατακτά. Το «πολύ νωρίς» για εκμάθηση μιας ξένης ή περισσότερων γλωσσών δεν υπάρχει.
Πολυάριθμες διαχρονικές έρευνες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι τα μικρά παιδιά μαθαίνουν γλώσσα – σες ευκολότερα και χωρίς κόπο απ΄ ό,τι οι μεγάλοι σε ηλικία, όταν βεβαίως εκτεθούν σε ένα ή περισσότερα γλωσσικά περιβάλλοντα. Επιπλέον, έχει αποδειχτεί ότι τα δίγλωσσα ή πολύγλωσσα παιδιά με πολύ καλή κατοχή των γλωσσών είναι πιο εύστροφοι από τα μονόγλωσσα, πιο αποτελεσματικά στη σκέψη τους, πολύ πιο ανεκτικά στους ξένους πολιτισμούς, κοινωνικοποιούνται δε και εντάσσονται πιο εύκολα σε οποιοδήποτε πολιτισμικό περιβάλλον.
Το ερώτημα επομένως που τίθεται και πρέπει να απαντηθεί είναι ποιον τύπο δίγλωσσου νηπιαγωγείου θα επιλέξουμε, ποιους παιδαγωγικούς και διδακτικοί στόχους θα θέσουμε, με ποια περιεχόμενα και ποιους εκπαιδευτικούς.
Παραδείγματα λειτουργίας δίγλωσσων Νηπιαγωγείων στην ΟΔΓ, κυρίως γερμανοαγγλικών, υπάρχουν σε μεγαλύτερο αριθμό στο Κρατίδιο του Schleswig-Holstein, τα Kitas (Kindertagesstäten) που, σημειωτέον, άρχισαν να λειτουργούν από το 1996.
Το μοντέλο λειτουργίας των δίγλωσσων Kitas, όπως και όλα τ΄ άλλα ανά τον κόσμο δίγλωσσα νηπιαγωγεία, βασίζονται στην αρχή ότι η δεύτερη γλώσσα μαθαίνεται εύκολα και χωρίς κόπο κάτω από φυσικές μόνο καταστάσεις χρήσης της. Τα Kitas επισκέπτονται νήπια ηλικίας τουλάχιστον 3 ετών, διότι στην ηλικία αυτή κάθε παιδί έχει αφομοιώσει και κατακτήσει ήδη τη δομή της μητρικής του γλώσσας, την οποία μπορεί να χρησιμοποιεί στον προφορικό λόγο αυτόνομα και χωρίς γραμματικά λάθη. Βεβαίως θα μπορούσε κανείς να αρχίσει και νωρίτερα με μια δεύτερη γλώσσα, δεδομένου ότι, όπως ανωτέρω επισημάνθηκε ένα «πολύ νωρίς» για εκμάθηση μιας ξένης ή περισσότερων γλωσσών δεν υπάρχει.

3.1. Παιδαγωγικό πλαίσιο, σκοποί, μέθοδος

Η δομή και οργάνωση της λειτουργίας ενός Δίγλωσσου Ελληνικού Νηπιαγωγείου θα βασίζεται στην αρχή «One person one Language», ένα άτομο μία γλώσσα δηλαδή ένας παιδαγωγός μία γλώσσα, με παιδαγωγούς φυσικούς ομιλητές κάθε γλώσσας. Στο ελληνικό Δίγλωσσο Νηπιαγωγείο θα τοποθετούνται δύο Παιδαγωγοί/Νηπιαγωγοί, ήτοι μία Ελληνίδα και μία από την μειονότητα , φυσικές ομιλήτριες κάθε γλώσσας,. Η κάθε μία από αυτές θα επικοινωνεί με τα νήπια μόνο στη μητρική της γλώσσα.
Πέραν του γενικού σκοπού των Νηπιαγωγείων που προβλέπουν τα επίσημα αναλυτικά προγράμματα , που είναι να βοηθήσει τα νήπια να αναπτυχθούν σωματικά, συναισθηματικά, νοητικά και κοινωνικά, το δίγλωσσο Νηπιαγωγείο οφείλει να έχει και τους εξής επιμέρους στόχους:
1. Πρώτιστα, να συνηθίσει τα νήπια στο νέο σχολικό περιβάλλον
2. Να τα προετοιμάζει για την ομαλή και απρόσκοπτη ένταξη, αφενός στο περιβάλλον της χώρας και την αποδοχή του πολιτισμού της (κοινωνικοποίηση), αφετέρου στη διατήρηση της πολιτιστικής τους ταυτότητας
3. Να διευρύνει τις εμπειρίες τους στο γνωστικό, στον αισθησιοκινητικό και στο συναισθηματικό τομέα.
Οι ανωτέρω στόχοι θα επιτευχθούν μέσα από διάφορες εκπαιδευτικές δραστηριότητες που θα αφορούν:
1. Κινητικές δραστηριότητες. Παιδί και φυσική αγωγή (Motorische Aktivitäten)
2. Δραστηριότητες που θα αναφέρονται στο γλωσσικό – εκφραστικό τους κεφάλαιο. Παιδί και γλώσσα/σες με στόχο την ισότιμη ανάπτυξη και καλλιέργειά τους
3. Δραστηριότητες πάνω στα εικαστικά, τέχνη και μουσική. Παιδί, δημιουργία και έκφραση
4. Δραστηριότητες πάνω στις επιστήμες. Παιδί και επιστήμες
5. Παιδί και περιβάλλον
6. Τέλος το πιο σημαντικό, δραστηριότητες πάνω σε θέματα διαπολιτισμικής αγωγής, παιδί και οι άλλοι, για καλλιέργεια της αποδοχής του πολιτισμού των άλλων μια και ζουν σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον. Αυτό θα επιτυγχάνεται με οργάνωση εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων που θα αναφέρονται στην πολιτισμό και στη ζωή άλλων λαών διαφόρων χωρών, που είναι κάτοικοι της διπλανής πόρτας.

Οι οποιεσδήποτε δραστηριότητες θα συνιστούν ταυτόχρονα μέσα και περιεχόμενα του αναλυτικού προγράμματος. Αυτές θα προσαρμόζονται πάντα στην ηλικία και στις ανάγκες των νηπίων, θα βασίζονται δε στην παιδαγωγική αρχή ότι όλες οι δραστηριότητες διεξάγονται με παιγνιώδη μορφή, είναι ευχάριστες και ενταγμένες στην καθημερινή ζωή του σχολείου.
Αφετηρία της λειτουργίας του Δίγλωσσου Νηπιαγωγείου και της όλης οργάνωσης της σχολικής του ζωής, καθώς και των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων του προγράμματος θα είναι η συνάντηση της μητρικής γλώσσας με την ελληνική γλώσσα ως δεύτερης, ισότιμης όμως της μητρικής ή αντίστροφα, τέλος, η συνάντηση των δύο πολιτισμών .
Επίσης, βασική επιδίωξη του Δίγλωσσου Νηπιαγωγείου θα είναι πρώτιστα η ενίσχυση της μητρικής γλώσσας των νηπίων, ώστε να μπορούν πάνω στις σταθερές δομές της μητρικής τους γλώσσας να «κτίσουν» και τη δεύτερη γλώσσα.

3.2. Μέθοδος προσέγγισης των δύο γλωσσών

Ως καταλληλότερη μέθοδο για την εκμάθηση της δεύτερης γλώσσας στα Δίγλωσσα Νηπιαγωγεία θεωρείται από τη μέχρι σήμερα εμπειρία λειτουργίας των Δίγλωσσων Νηπιαγωγείων η μέθοδος της «Immersion». Πρόκειται, σύμφωνα με τα αποτελέσματα πολλών ερευνών, ως την πλέον σύγχρονη και αποτελεσματική μέθοδο εκμάθησης μιας άλλης γλώσσας, η οποία διαδικαστικά μιμείται τον τρόπο κατάκτησης της μητρικής γλώσσας.
Με τη μέθοδο της «Immersion» που μεταφορικά σημαίνει «βουτώ στη γλώσσα, κάνω μπάνιο στη γλώσσα», η δεύτερη γλώσσα, προσεγγίζεται με εκπαιδευτικές δραστηριότητες πάνω σε πραγματικές καταστάσεις χρήσης της. Συγκεκριμένα, η/ο νηπιαγωγός που χρησιμοποιεί τη μία ή την άλλη γλώσσα, οφείλει να τη συνδέει με αναφορές σε πραγματικές γλωσσικές καταστάσεις επικοινωνίας, που θα υποστηρίζονται με τη μίμηση, επανάληψη, τη γλώσσα του σώματος και την εποπτεία.
Γενικά, οι οποιεσδήποτε εκπαιδευτικές δραστηριότητες θα πρέπει να κινούν το ενδιαφέρον των μαθητών τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και ως προς τον τρόπο προσέγγισης (μεθοδολογία). Δηλαδή, το όλο πλαίσιο των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων οφείλει να είναι ελκυστικό, να μην καταπονεί τους μαθητές, ιδιαίτερα να σέβεται τη προσωπικότητα του παιδιών και τις ανάγκες τους. Επιπλέον, θα πρέπει να είναι απαγκιστρωμένο από εκπαιδευτικές δραστηριότητες που θα αποβλέπουν στη μάθηση, ή θα απαιτούν επιδόσεις. Περισσότερο να είναι προσανατολισμένο στην ικανοποίηση της ανάγκης για ελεύθερες δραστηριότητες που θα προκαλούν το ενδιαφέρον και την ευχαρίστηση.
Η καθημερινή ζωή στο δίγλωσσο Νηπιαγωγείο εκτυλίσσεται και μοιράζεται ισότιμα μέσα στο δίγλωσσο περιβάλλον. Σ΄ αυτά δεν γίνονται γραμματικές ασκήσεις, δεν υπάρχει δομημένο γλωσσικό μάθημα, απουσιάζει επίσης κάποιο συγκεκριμένο αναλυτικό πρόγραμμα διδασκαλίας και δεν ασκείται πίεση στα νήπια.

4. Προϋποθέσεις

Για να επιτευχθούν οι ανωτέρω φιλόδοξοι εκπαιδευτικοί στόχοι είναι αναγκαίο:
1. Το Νηπιαγωγείο να λειτουργήσει ως ολοήμερο, διότι έτσι μόνο θα υπάρξει αρκετός χρόνος και χώρος ανάπτυξης των δραστηριοτήτων στις δύο γλώσσες
2. Να προβλεφθούν όλα τα απαραίτητα εποπτικά μέσα με βάση τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες που θα οργανώνονται
3. Να υπάρχουν οι απαραίτητοι και οι κατάλληλα διαμορφωμένοι χώροι, ώστε να μπορούν να υλοποιηθούν απρόσκοπτα όλες οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες.
4. Ο αριθμός των νηπίων να μην υπερβαίνει τα 25 νήπια. Για ένα μονοτάξιο Νηπιαγωγείο με 25 το πολύ νήπια, θα χρειασθούν:
1. Μία ευρύχωρη αίθουσα για τις κύριες δραστηριότητες, τουλάχιστον, 2 τ. μ. ανά νήπιο
2. Ένας χώρος για κινητικές δραστηριότητες, ο οποίος επιπλέον θα χρησιμοποιείται και για άλλες δραστηριότητες, όπως μεσημεριανή ανάπαυση.
3. Ένας χώρος τραπεζαρίας για γεύμα, κατάλληλα διαμορφωμένος. Είναι αναγκαίο να υπάρχει ένα ψυγείο και κουζίνα με τραπεζάκια για όλα τα νήπια. Σε ό,τι αφορά το γεύμα των νηπίων αυτό θα ρυθμισθεί σε συνεννόηση με τους γονείς.
4. Δύο τουαλέτες, μία για τα αγόρια και μία για τα κορίτσια
5. Ένας χώρος, γραφείο, για τους Παιδαγωγούς, ευρύχωρος ώστε να μπορούν να γίνονται συσκέψεις και με τους γονείς.
6. Αύλιος χώρος κατάλληλα διαμορφωμένος, τουλάχιστον τρία (3) τ.μ. ανά νήπιο.

5. Ωρολόγιο πρόγραμμα

Η έναρξη και λήξη λειτουργίας του Δίγλωσσου Νηπιαγωγείου θα εξαρτηθεί και από τις κοινωνικές ανάγκες των γονέων (χρόνος εργασίας κτλ).
Ενδεικτικά, το ωρολόγιο πρόγραμμα μπορεί να αρχίζει το πρωί στις 08.00 και να λήγει στις 16.00. Εντός του χρόνου αυτού θα πραγματοποιούνται και όλες οι δραστηριότητες.

6. Διδακτικό προσωπικό

Θεωρώ πολύ βασικό την στελέχωση των Νηπιαγωγείων αυτών με κατάλληλα καταρτισμένους Νηπιαγωγούς. Ο καθένας από μας έχει περάσει από τα θρανία, υπήρξαμε επί μακρόν μαθητές σε όλες τις βαθμίδες και όλοι μας πάντα θα θυμόμαστε το πόσο σημαντικό ρόλο έχουν παίξει ορισμένοι δάσκαλοι στις επιλογές μας, στη διαμόρφωση του χαρακτήρα μας, ενώ έχουμε λησμονήσει εκείνους που δεν μας πρόσφεραν όσα προσδοκούσαμε, δε μας άγγιξαν την ψυχή, δε μας προβλημάτισαν. Δεν τους φέρουμε καν στη μνήμη μας, διότι ίσως έτσι θέλουμε να ξεχάσουμε την ανυπαρξία τους, τη μη προσφορά τους.
Αν λοιπόν ο ρόλος του νηπιαγωγού στη χώρα θεωρείται ως ο πλέον σημαντικός, τότε για τα παιδιά της μειονότητας καθίσταται πολλαπλά σημαντικός, διότι θα έχει να κάνει με μαθητικό πληθυσμό που μεγαλώνει δίγλωσσα και πρέπει να προετοιμασθεί για την ομαλή του ένταξη σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον.
Κατά την άποψή μου οι Νηπιαγωγοί για το Δίγλωσσο Ελληνικό Νηπιαγωγείο θα πρέπει να επιλέγονται αυστηρά, που αποδέχονται τα παιδιά των αποδήμων με τα προβλήματα και τις ιδιορρυθμίες τους, οι πιο ευέλικτοι και προσαρμοστικοί, που έχουν διαπολιτισμική κατάρτιση, που αναδίδουν ό,τι εύοσμο έχει η σχέση με τη καταγωγή, που διαλέγονται και αλληλεπιδρούν με τα υγιή στοιχεία και με το περιβάλλον της χώρας.
Για την περίπτωσή μας θα πρέπει να ισχύει η αρχή, όπως προαναφέρθηκε, ένας παιδαγωγός μία γλώσσα. Σε ό,τι αφορά τον μειονοτικό Νηπιαγωγό απαραιτήτως πρέπει να κατέχει τη Ελληνική γλώσσα άριστα, ενώ θα ήταν ιδανική η περίπτωση αν ο Νηπιαγωγός για την Ελληνόγλωσση ζώνη μιλούσε τη μητρική.

http://koukoulomena.blogspot.com/